Τρίτη 16 Φεβρουαρίου 2010

Τσε Γκεβάρα- Η έλξη του Θανάτου

Τσε Γκεβάρα

Η έλξη του Θανάτου

-

Ξεφυλλίζω το βιβλίο «Τσε- Εικόνες μιας ζωής» των Φερνάντο Ντ. Γκαρσία και Οσκαρ Ολα. Χαζεύω φωτογραφίες από το οικογενειακό άλμπουμ. Ο Τσε καβαλάρης. Ο Τσε ινδιάνος με παιδική ασπίδα και αποφασιστικό βλέμμα. Ο Τσε με τα αδέλφια του. Την Σέλια , τον Ρομπέρτο, την Ανα Μαρία, τον Χουάν Μαρτίν.Η «Νεγρίτα». Η πρώτη αγάπη. Ο Τσε με τον Ρομπέρτο πάλι ινδιάνος σηκώνει το παιδικό του τσεκούρι. Εκδρομή στην Κόρδοβα. Αποφασιστικός ερασιτέχνης πιλότος. Φοιτητής Ιατρικής σε μάθημα ανατομίας.

Ισως δεν είχε καταλάβει πως το πτώμα θα ήταν το δικό του. Η μήπως το ήξερε πάντα; Στο λεπροκομείο του Σαν Πάμπλο, πάνω σε μια σχεδία, δώρο των λεπρών. Με την Ιλντα. Αντάρτης στην Σάντα Κλάρα. Εδώ η Αλέιιντα, προσφέρει ένα σαπούνι τουαλέτας στον Τσε. Με τον Σάρτρ και την Σιμόν Ντε Μπωβουάρ. Με τον Μάο.

Μια νεαρή κορεάτισσα δοκιμάζει τα χορευτικά ταλέντα του κομαντάντε. Ο υπουργός κουβαλάει σάκκους. Ολοι κάθονται σύμφωνα με τους τύπους εκτός από τον Τσε που κάθεται πάνω στον πάγκο. Με την κόρη του Αλειντίτα. Ταλαιπωρημένος με δεμένος χέρια πριν εκτελστεί σε ένα πλυσταριό. Σκέφτομαι πως ο Τσε, που σημαίνει κάτι σαν «ρε», έχει φωτογένεια, όταν εμφανίζεται με τον μπερέ με τον αστέρι ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα.

Βρισκόμαστε κάπου στην Αργεντινή σε ένα γαλλικό μπαλκόνι σε ένα διώροφο σπίτι. Ο Τσε, φέρνει και πίνουμε «ματέ». Προσπαθώ να είμαι αδιάφορος και ανοίγω το κασετόφωνο.

- Σύντροφε Τσέ, από που ήρθατε; Ποιά είναι η καταγωγή σας;

- Oι γονείς μου είναι ο Ερνέστο Γκεβάρα Λίντς και η Σέλια Ντε Λα Σέρνα. Ενας μποέμ και μία άθεη. Από την γενιά του πατέρα μου υπάρχει ένας προπάππος αντιβασιλέας της Νέας Ισπανίας. O γιός του έκλεψε την μνηστή του στη Λουιζιάνα. Οι Γκεβάρα θα πρέπει νά φτασαν στο Ρίο Ντε Λα Πλάτα τον 18ο αιώνα. Μετά όταν όλοι κυνηγούσαν τον χρυσό πρέπει να πήγαν για λίγο στην Καλιφόρνια. Ο παππούς μου ο Ρομπέρτο γεννήθηκε στη Βόρεια Αμερική, παρότι αργεντίνος. Παντρεύτηκε την Ανα Λιντς μια ιρλανδή. Ενας από τους Λιντς ήτανε μεγαλοτσιφλικάς, ξέρεις. Ο Ρομπέρτο ήταν γεωγράφος. Ενας πρόγονος της μητέρας μου ήτανε αντιβασιλέας στο Περού. Η μητέρα μου πρώτη οδήγησε αυτοκίνητο και έκοψε τα μαλλιά της παρότι έβγαλε σχολείο θάλεγα για καλόγριες, καθολικό στο Μπουένος Αύρες.

- Αριστοκράτες!

- Ξεπεσμένοι, λίγο. Η μητέρα μου είχε κάποια χτήματα. Ο πατέρας καλλιεργούσε ματέ, αλλά δεν πήγαινε καλά.

- Τι θυμάστε ως παιδί;

- Θυμάμαι τον εαυτό μου ντυμένο ινδιάνο, την αδελφή του την Σέλια και τα κορδοβέζικα γαιδουράκια, που καβαλούσαν οι τουρίστες. Και άλογα. Η μαμά μας ανέβαζε πάνω στο άλογο. Ο μπαμπάς δεν ήθελε αναβολείς κι έτσι έμαθα να ιππεύω χωρίς αναβολείς. Είχα και ένα μικρό ποδηλατάκι. Πιο πολύ από όλα θυμάμαι τις ενέσεις. Είχα από μικρος άσθμα και έτσι δεν πήγα σχολείο όλα τα χρόνια. Μούκανε μάθημα σπίτι η μαμά.

- Είχατε μάθει να πυροβολείτε από πέντε χρονών;

- Ναι, έμαθα να ιππεύω και να πυροβολώ. Αλλά περνούσα πιο πολλές ώρες σπίτι λόγω άσθματος διαβάζοντας Ιούλιο Βερν και παίζοντας σκάκι. Επαιζα και ράγκμπυ. Στο σπίτι με φώναζαν Τετέ και Ερνεστίτο, αλλά όταν πήγαινα στο γήπεδο φώναζα δυνατά: «Στη μπάντα, έρχεται ο Σέρνα».

-Είναι αλήθεια ότι κάνατε μπάνιο μέσα σε παγωμένο νερό για να μη πάτε στρατό;

- (Γελάει). Ναι, ήτανε το 1946. Είχε πάρει πλειοψηφία ο Περόν. Πήρα αναβολή και ένα χρόνο μετά έπρεπε να ξαναπάω. Τότε έκανα μπάνιο μέσα σε παγωμένο νερό και η κρίση άσθματος με απάλλαξε!

-Πως βρεθήκατε στην Ιατρική;

- Hταν να γίνω μηχανικός, αλλά όταν αρρώστησε η γιαγιά μου, αποφάσισα να σπουδάσω Ιατρική στο Μπουένος Αίρες.

- Τότε κάνατε το περίφημο ταξίδι με την μοτοσυκλέτα.

- Οχι, αργότερα. Το 1951 ξεκινήσαμε από την Κόρδοβα και φτάσαμε Χιλή, Περού, Κολομβία, Βενεζουέλα. Στο δρόμο η μηχανή μας εγκατέλειψε.

- Αλήθεια, πως προέκυψε αυτό;

- Hταν ένα πρωί του Οκτώβρη. Είχα πάει στη Κόρδοβα και πίναμε ματέ κάτω από την πέργολα στο σπίτι του Γκρανάντο. Μόλις είχε φύγει από το λεπροκομείο της Ποντερόζα και παραπονιόταν. Και γω είχα χάσει την δουλειά μου, αλλά εγώ το απολάμβανα. Είχα μπουχτίσει από την Ιατρική, τις εξετάσεις, τα νοσοκομεία. Ηταν όνειρο να ανακαλύπτεις τον Ατλαντικό και να ανοίγουν ατέλειωτοι δρόμοι προς όλα τα σημεία του κόσμου, καθώς το φεγγάρι πέφτει καταπάνω στην θάλασσα και την κάνει να βγάζει ασημένιες ανταύγειες. Η θάλασσα, ξέρεις, ήταν για μένα μια φίλη, ένας έμπιστος φίλος που σ’ ακούει χωρίς να μιλάει και σε συμβουλεύει με ένα βουητό που ο καθένας το παίρνει όπως θέλει.

-Είναι αλήθεια ότι πήρες μαζί σου και το όπλο σου;

- Ναι. Ενα 38άρι Smith & Wesson. Μέσα σε οχτώ μήνες γυρίσαμε πέντε χώρες. Η μηχανή ήταν εγγύηση ότι δεν θα είμασταν αστοί τουρίστες, αλλά ταξιδιώτες. Ηταν ένα προσκύνημα. Το σύμπαν λικνιζόταν, η φωνή της θάλασσας ακούγονταν καθαρά....

- Κι η μηχανή τάπαιζε!

- (Γέλιο). Είχαμε πολλλές περιπέτειες. Ταξιδεύαμε με άδειες τσέπες, με την περηφάνια του φτωχού! Μια φορά ψαρέψαμε μια πέστροφα, την άλλη τρώγαμε κεράσια, μια φορά που είχαμε μόνο μια κονσέρβα και ένα κομμάτι τυρί, είδαμε ξαφνικά μια πάπια να πετά στην λίμνη. Ο Αλμπέρτο υπολόγισε καλά και σε λίγο τρώγαμε μια πάπια ψητή! Ενα βράδυ χαθήκαμε στον βάλτο κι ο δασοφύλακας μας έδωσε τομάρια να κοιμηθούμε. Την άλλη μέρα δουλέψαμε σε μια ψησταριά για δέκα πέσος. Υστερα πήραμε τον δρόμο των εφτά λιμνών. Κάπου εκεί διαπιστώσαμε πως υπήρχε μια τρύπα στο λάστιχο. Ενας αυστριακός μοτοσυκλετιστής μας φιλοξένησε και μας είπε να προσέχουμε. Στην περιοχή κυκλοφορούσε ένα ...χιλιανό λιοντάρι. Κοιμήθηκα με το περίστροφο στο μαξιλάρι. Λίγο πριν χαράξει με ξύπνησε ο θόρυβος από νύχια που έξυναν την πόρτα! Ο Αλμπέρτο είχε χάσει την φωνή του από τον φόβο του. Το ένστικτο έδιωξε την λογική. Οταν είδα δύο φωσφορίζοντα μάτια πυροβόλησα. Μια γυναίκα άρχισε να ξεφωνίζει υστερικά. Ηταν ο σκύλος της!

-«Και να που νιώθω κιόλας να κυμματίζουν οι βαθειές μου ρίζες γυμνές και ελεύθερες». Σας θυμίζει κάτι;

-Eίναι από το ημερολόγιο που κρατούσα στο ταξίδι.

- Είχατε γίνει και θέμα σε μια εφημερίδα.

- Ναι. Είχε γράψει: «ΔΥΟ ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΛΕΠΡΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΣΧΙΖΟΥΝ ΜΕ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑ ΤΗΝ ΝΟΤΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ».

- Κάπου εκεί η μοτοσυκλέτα τελείωσε την αποστολή της!

- Χωρίς αστεία, είναι πρόβλημα να περπατάς με τα πόδια στην έρημο! Μια ομάδα σιδηροδρομικών μας προσέλαβαν για το ματς με αντάλλαγμα φαϊ, στέγη και μεταφορά. Είχαμε δει το Νησί του Πάσχα και είμασταν στο Περού. Είδαμε την Γη των Ινκας, το Μαχού Πίχου και τραβήξαμε προς τον Βορρά. Ολο και κάποια σπλαχνική πηγή μας λυπόταν για την κατάντια μας και τρώγαμε κάπου κάπου! Στη Λίμα παρακολουθήσαμε ταυρομαχίες. Στο Εκουαδόρ την φτώχεια. Στο Σαν Πάμπλο πήγαμε στο λεπροκομείο. Κολομβία, Βολιβία, Γουατεμάλα, οχτώ χώρες.

- Τι σας έμεινε από το ταξίδι;

- Eνα μίσος για τους ιμπεριαλιστές. Ορκίστηκα στον γερο-Στάλιν να δω εξοντωμένα αυτά τα γλοιώδη υποκείμενα.

- Πιστεύατε στον Στάλιν;

- O Στάλιν και ο Μάο ήταν για μας ήρωες.

- Κάπου τότε παντρευτήκατε;

- Παντρεύτηκα και γεννήθηκε η Ιλντίτα.

- Πως γνωρίσατε τον Κάστρο;

- Γνώρισα πρώτα τον αδελφό του τον Ραούλ στο Μεξικό στο σπίτι της Μαρίας Γκοντζάλες που φιλοξενούσε εξόριστους κουβανούς. Το 1955 ο Φιντέλ είχε ήδη μεγάλη φήμη. Η πρώτη συνάντηση με τον Φιντέλ έγινε τότε με μια συζήτηση έναν Ιούλιο που άρχισε βράδυ και τέλειωσε ξημερώματα. Ενα μήνα μετά παντρεύτηκα. Περίμενα να γεννηθεί η Χιλντίτα όταν είπα στον Φιντέλ ότι μπαίνω στην ομάδα του κι άρχισα εκπαίδευση σε ένα αγρόκτημα κάπου στο Μεξικό.

- Εννοείς ότι μπήκες στην Επανάσταση, όταν παντρεύτηκες Συνήθως συμβαίνει το αντίθετο! Οταν αρχίζει ο γάμος τελειώνει η επανάσταση.

- Δεν ήμουνα φτιαγμένος για γάμο. Ο γάμος ήταν καταστροφή για μένα. Οσο και αγαπούσα την κόρη μου δεν μπορούσα να ζήσω με την Ιλντα. Είχα αποφασίσει να συνεχίσω την μποέμικη ζωή. Ηθελα να ζήσω σαν περιπλανωμένος ιππότης και να αφήσω τα αμαρτωλά μου κόκκαλα κάπου στην Αργεντινή. Κάπου τότε αποφάσισα πως δεν είμαι Χριστός, ούτε φιλάνθρωπος. Θα αγωνιζόμουν με όποιο όπλο έβρισκα, αντί να αφήσω να με καρφώσουν στο σταυρό

- Υπάρχει μια φωτογραφία σου με τον Κάστρο σε ένα κελί.

- Η μεξικάνικη αστυνομία είχε συλλάβει όλα τα μέλη του κινήματος M-26 και μένα. Απελευθερώθηκα και το 1956, 25 Νοέμβρη ογδόντα δύο άτομα με το πλοίο Γκράνμα που είχε αγοράσει ο Φιντέλ αποβιβαστήκαμε στην Κούβα, μέσα σε καταιγίδα. Δεν ήταν βέβαια απόβαση, αλλά ναυάγιο. Λάθος τόπος, λάθος συνθήκες, λάθος χρόνος.

- Ας είμαστε ρεαλιστές, ας ζητάμε το αδύνατο!

- (Γέλιο). Ακριβώς! Η απόβαση είχε γίνει σε ένα έλος σε μια περιοχή χωρίς κατοίκους. Η Σιέρα Μαέστρα είχε χωρικούς που δεν έπρεπε να εμπιστευόμαστε κι έτσι για να επιβιώσαμε κυνηγούσαμε και ψαρεύαμε.

- Ωσπου κάποιος χωρικός σας είδε και σας πρόδωσε

Ειδοποίησε τις αρχές και μας επιτέθηκαν μέσα στα ζαχαροκάλαμα. Σκοτώθηκαν είκοσι. Εγώ τραυματίστηκα. Σκορπιστήκαμε. Εγώ ήμουνα με μια ομάδα οχτώ ανταρτών με επικεφαλής τον Χουάν Αλκμέιδα Μπόσκε, τον νέγρο.

Τότε, λένε, ανάμεσα σε ένα σακίδο με φάρμακα και τα πυρομαχικά διαλέξατε να πάρετε μαζί τα πυρομαχικά.

- Ημουνα ο υπεύθυνος υγείας της ομάδας, αλλά αποφάσισα να πάρω τα πυρομαχικά. Είμασταν εξαθλιωμένοι κι όταν μπορέσαμε να συναντήσουμε τους άλλους είχαμε μείνει μόνο είκοσι ζωντανοί.

- Στο μεταξύ υποφέρατε από άσθμα.

- Οταν ανεβήκαμε στο Τουρκίνο στα 2.000 χιλιόμετρα ήταν κόλαση καθώς έμεινα χωρίς αδρεναλίνη.

- Τα καταφέρατε όμως.

- Ναι. Τότε σκότωσα τον πρώτο μου εχθρό. Οργανωθήκαμε καλύτερα, εγώ ανέλαβα ως λοχαγός την Τέταρτη Φάλαγγα. Στα χωριά γιάτρευα τους ασθενείς και δίδασκα την αλφαβήτα.

- -Τότε πήρατε και το περίφημο αστέρι.

- (Γελάει). Εγινα κομαντάντε. Είμαστε πια εκατον σαράμτα αντάρτες. Εχουμε απελευθερώσει μια περιοχή με διοίκηση και λαϊκά δικαστήρια. Βγάζουμε μια εφημερίδα την El Cubano Libre και έχουμε ένα μικρό πομπό. Φτιάχνουμε σχολείο, οπλουργείο, φούρνο, μια φάμπρικα για παπούτσια. Φτάνουμε τους τρακόσιους άντρες και δεκαεφτά γυναίκες. Απέναντι μας έχουμε δέκα χιλιάδες άντρες.

- Τότε γνωρίσατε την Αλέιντα.

- Η Αλέιντα ήτανε να γίνει δασκάλα, αλλά πέρασε στην παρανομία. Μια μέρα της είπα «πάω να κάνω επίθεση στο Καμπαιγουάν. Θες νάρθεις;” «Οπωσδήποτε!» μου είπε και ανέβηκε στο τζιπ με ένα σάλτο. Ηταν 1958. Πολιορκούσαμε την Σάντα Κλάρα, όταν γίναμε εραστές. Ενα χρόνο μετά μπήκαμε στην Αβάνα.

- Τότε ήρθε και η Ιλντα με την κόρη σου....

- Η Αλέιντα ήταν πια ο φύλακας άγγελος μου. Τότε είδα μετά από καιρό την κόρη μου την Ιλντίτα. Της αγόρασα μια κούκλα με έρανο. Την Αλέιντα την παντρεύτηκα τότε με κουμπάρο τον Φιντέλ.

- Αν και αργεντίνος, κομαντάτε, γίνατε το Νο 2 της Κούβας, Αρχισατε μια περιοδεία, συναντήσατε τον Νάσερ, το Νεχρού, τον Μάο, τον Χρουτσώφ, τον Σάρτρ, πήγατε στην Ιαπωνία, Κίνα, Σοβιετική Ενωση, αναλαβάτε το Υπουργείο Βιομηχανίας, την Εθνική Τράπεζα...

- (Γελάει). Οταν ο Κάστρο ρώτησε αν υπάρχει κανένας οικονομολόγος εγώ άκουσα «κανένας κομμουνιστής» και σήκωσα το χέρι!

- Από επαναστάτης τραπεζίτης!

- Δεν θα δεις πολλούς τραπεζίτες να μαζεύουν ζαχαροκάλαμα και να δουλεύουνε με φόρμα στο λιμάνι!

- Στην Κούβα έχετε πια τρίτο παιδί, είστε το αστέρι της Επανάστασης, έχετε σπίτι, σας αγαπάνε όλοι, τι σας έκανε να φύγετε; Λέγεται πως όταν κάνατε κριτική στη Σοβιετική Ενωση ως «δευτερεύοντα ιμπεριαλισμό» οι αδελφοί Κάστρο σας πέρασαν από ένα «δικαστήριο» στο σπίτι.

- (Σωπαίνει). Εφυγα για τον ίδιο λόγο που εγώ ένας αργεντίνος πήγα στην Κούβα. Πίστευα στον επαναστατικό διεθνισμό και αυτό έκανα. Ξαναπήρα το δρόμο με την ασπίδα στο χέρι.

- Ως Ραμόν Μπενίτες φτάνετε στο Κογκό, την Τανζανία και τελικά στη Βολιβία. Η Αλέιντα προσπάθησε να σας πείσει να γυρίσετε πίσω από το Κογκό.

- Επέστρεψα ινγκόγνιτο, αφού είχα πάει στην Πράγα πάλ ινκόγκνιτο. Μάλιστα είδα τα παιδιά μου ματαμφιεσμένος. Είχα κόψει τα μαλλιά και είχα ξυρίσει το μούσι. Συστήθηκα σαν θείος Ραμόν στα παιδιά μου και τα φίλησα ως φίλος του πατέρα τους.

- Δεν είδατε όμως και τον Φιντέλ Κάστρο.

- Κάνεις λάθος. Τον είδα και μιλήσαμε πολλές ώρες. Αυτός με πήγε στο αεροδρόμιο. Πήγα στην Βολιβία για να δημιουργήσουμε ένα, δύο τρία, πολλά Βιετνάμ.

- Στο μεταξύ στης ζωή σου υπάρχει η Τάνια.

- Η Τάνια και η Επανάσταση. Αν θέλεις η ανάγκη να φεύγω πάντα μακρυά. Ξέρω τι θέλεις να πεις. Πως ήμουνα αυτοκαταστροφικός ή πως ίσως το άσθμα να με έφερνε έτσι κι αλλιώς κοντά στον θάνατο. Πως περνούσα μια κρίση ηλικίας. Πως ήμουνα ανώριμος, «ατζαμής», ουτοπιστής. Ενας «Δον Κιχώτης». Η πως τελικά ήμουνα ένας «ξένος». Πως αφέθηκα να πεθάνω.

- .......

- ........

- Ενας στρατηγός είπε πως στη Βολιβία όταν σας κύκλωσαν προσπαθήσατε να φύγετε. Αν θέλατε να πεθάνετε θα μένατε.

- Νίκο, δεν προσπάθησα τίποτε. Ούτε σχεδίασα τίποτε. Απλώς από παιδί άκουγα τη φωνή της θάλασσας. Θυμάμαι μια μέρα που αποφάσισε να με αποσπάσει από τον λήθαργο που είχα χαθεί. Η αμμουδιά ήταν έρημη.Φυσούσε. Το σύμπαν χόρευε. Μια φωνή μέσα μου έδινε τον ρυθμό. Χόρευα και γω. Υστερα η φωνή της θάλασσας δυνάμωσε. Την άκουγα καθαρά. Ηταν όταν ξεκινήσαμε το ταξίδι με τον Αλμπέρτο. Οταν φεύγαμε από την θάλασσα αυτή συνέχιζε να μιλάει αδιάφορη. Οπως έκανε αιώνες. Αυτό είναι όλο.

- Κομαντάντε, σας ευχαριστώ πολύ.

- Γειά σου, σύντροφε.

O ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΗΛΕΚΤΡΑ)

Κι όταν στην οδό Σταδίου, στο σημείο, που όπως θα πει σε λίγο ο Μίκης, ο εχθροί επισήμαναν, απομόνωσαν και σκότωσαν το γελαστό παιδί, τα πλήθη αυθόρμητα παραμέριζαν, αφήνοντας στην άσφαλτο και το πεζόδρομιο ένα κενό...Τι κενό; Ενα λοφίσκο από κόκκινα γαρύφαλλα και τριαντάφυλλα, που ψήλωνε από στιγμή σε στιγμή:

....τα γαλάζια μάτια σου

μας καλούνε.

Κι όταν εμπρός στην Μητρόπολη, μέσα στην έντονη μυρωδιά της φρεσκοκομμένης δάφνης και το τραγούδι που αναθεμάτιζε αυτούς που σκότωσαν το Σωτήρη, με τα στεφάνια και τις σημαίες τους, είδα τον Γλέζο, είδα τον Ηλιού, είδα τον Βάρναλη, είδα τον Παπανδρέου και τους άλλους υπουργούς της ΕΚ κι αντιλαλήσαν τα συνθήματα:

Ενότητα

Ο Στρατός με το λαό.

Γονάτισα κι εγώ μέσα στο δρόμο και σα μικρό παιδί που πρωτοπάει στο σκολειό συλλάβιζα ένα πανώ:

ΚΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΠΕΘΑΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΘΕΙΑ Η ΔΑΦΝΗ. ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΑΝΕΙΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ.

ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ: Η ΧΑΜΕΝΗ ΆΝΟΙΞΗ

Η Αριστερά και το «Κέντρο»


Στο συλλογικό έργο Η έννοια της Αριστεράς, ο Μάσιμο Κατσάρι γράφει ότι «Ο όρος ‘Αριστερά’ υπομένει το βάρος μιας μοιραίας ιστορίας» και «ανήκει στους συμβολισμούς εκείνους που αποτελούν τα κλειδιά του πολιτισμού μας, στο συλλογικό υποσυνείδητο». Η παλιά σημασία του όρου ταυτίζεται προφανώς με την ....α-δεξιότητα, την ανικανότητα, το να φοράς κάτι ανάποδα.

«Δεν είμαι πια βέβαιος τι σημαίνει ‘αριστερός’», γράφει στο ίδιο βιβλίο ο Φεντερίκο Στάμε. «Το πρόβλημα του νέου ορισμού της Αριστεράς είναι το πρόβλημα ενός νέου ορισμού της ελευθερίας».

Η ταύτιση της Αριστεράς με τον μαρξισμό και η επιβολή μιας μονολιθικής ορθοδοξίας έγινε με βάναυσο, στρατιωτικό, αιματηρό τρόπο. Όμως ο σταλινισμός δεν είναι απαραίτητο να εμπεριέχεται στον μαρξισμό. Ο λενινισμός είναι μια παραχάραξη του μαρξισμού. Η πρώτη διάσπαση ενός νέου κινήματος που είχε ως άξονα τον «εργατισμό» ήταν αυτή ανάμεσα κομμουνιστές και αναρχικούς. Οι αναρχικοί χάραξαν τη δική τους ιστορία -συμμετείχαν ακόμα και σε διακυβέρνηση- και εμπότισαν την κοινωνία με ορισμένες ιδέες για την ελευθερία, αλλάζοντας τη ζωή της Δύσης και χάθηκαν μαζί με τους φουτουριστές, τους σουρεαλιστές μέσα στην ουτοπία τους.

Οι κομμουνιστές, στη δεύτερη μεγάλη διάσπαση τους, στις αρχές του 20ου αιώνα, ξεκαθάρισαν τις θέσεις τους -πολλές φορές με αίμα- απέναντι στους σοσιαλδημοκράτες, απέναντι στις «γριούλες της Δεύτερης Διεθνούς» όπως έλεγε ο Λένιν. Έκτοτε διασπάστηκαν επ’ άπειρον σε τροτσκιστές -πάλι με αιματηρό τρόπο και δολοφονίες- σε μαοϊκούς, χοτζεϊκούς, ρεβιζιονιστές, ορθόδοξους τροτσκιστές, ευρωκομμουνιστές... απειροελάχιστα μόρια και άτομα ενός συστήματος που έπαψε να έχει συνείδηση της ενότητας του χώρου.

Η μετατροπή της «ορθόδοξης» κομμουνιστικής Αριστεράς σε ένα είδος εκκλησίας την αποξένωσε από την έννοια της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Η κατάρρευση του σοσιαλιστικού μπλοκ, απέδειξε οριστικά την αποτυχία αυτού του «δρόμου» . Ισως τελικά να μην υπήρξε καθόλου αριστερός αυτός ο χώρος από την εποχή που ο Στάλιν εξόντωνε έναν έναν τους συντρόφους του. Αυτό εξηγεί πολύ καλά το πως συνασπίζονται σήμερα εθνικιστές και «κομμουνιστές» κάτω από τα πλακάτ της «Μεγάλης Σοβιετικής Ενωσης».

Η νέα εποχή, που άρχισε με νεκρολογίες για τον ανύποπτο για όσα θα συνέβαιναν Καρλ Μάρξ, επαναφέρει έναν διάλογο σταματημένο από πολύ παλιά και θέτει πάλι το ερώτημα: «Τι είναι η Αριστερά;». Αν το βασικό ζητούμενο δεν είναι η κατάκτηση ή η απονέκρωση του κράτους, τότε μπορεί να υπάρξει δημοκρατική και φιλελεύθερη Αριστερά που δεν θα ταυτίζεται με τον κρατισμό, δεν θα θεωρεί το «κόμμα-στρατό» αναγκαίο για την οργάνωση της και δεν θα φοβάται την οικονομία της ελεύθερης αγοράς.

Δεν είναι καθόλου άσχετο πως η οργάνωση νεολαίας του ΚΚΕ εσωτερικού λεγόταν «Ελληνική Κομμουνιστική Νεολαία- Ρήγας Φερραίος». Ο Ρήγας ονειρευόταν μια πανβαλκανική ομοσπονδία. Η Επανάσταση έγινε, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι απέτυχε. Δεν ολοκληρώθηκε και η Ελλάδα ήταν πάντα μια αποικία. Ενα προτεκτοράτο. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης, ένας ήρωας της Επανάστασης που ύμνησε ο Ουγκώ, στα γεράματα ηγήθηκε μιας διαδήλωσης νέων, των πρώτων ελλήνων φοιτητών. Υστερα έγινε, λένε «δοτός» πρωθυπουργός των Μεγάλων Δυνάμεων που πάντα κυβερνούσαν την Ελλάδα.

Οταν με τα πολλά, έγινε πανεπιστήμιο, η τότε «Χρυσή Νεολαία» ήταν χωρισμένη σε «Γαριβαλδικούς» και «Αυστριακούς» Φοιτητές. Τώρα είχαμε τα νεράτζια. Τότε εξεγέρθηκαν φορώντας ψάθινα καπέλα! Η εφημερίδα «Αυγή» γράφει το ...1859.

«Ουδείς έχει το δικαίωμα να φέρεται βαναύσως εις έναν κόσμον ο οποίος μάχεται δια το δίκαιον και την αλήθειαν, ασχέτως εαν παρασύρεται υπό αναρχικών στοιχείων εις πράξεις αντικοινωνικάς».

Οι φοιτητές ζήτησαν να δουν τον Οθωνα. Τους υποδέχτηκαν με σφαίρες. Υστερα κάλεσε τον υπουργό Στρατιωτικών Σμολένσκυ και του ζήτησε να τους «στιγματίσει» με βιτριόλι! Εκείνος αρνήθηκε και παύτηκε. Ο Κανάρης συνέτισε τους φοιτητές, η ιστορία κύλησε, αλλά ήσυχα. Οι διαδηλωτές χρησιμοποιούσαν τότε αντί για ...μολότωφ δίχτυα ψαρέματος που τα πέταγαν στο ιππικό. Τελικά τον διώξανε τον Οθωνα. Ενας φοιτητής της Νομικής με ένα ρεβόλβερ αποπειράθηκε να σκοτώσει την Αμαλία που αντιβασίλευε. Εμφανίστηκαν διάφορες αδελφότητες, σαν συνέχεια των συμποσίων, πρόδρομοι των συνδικάτων και κάπως έτσι γεννήθηκε στην Ελλάδα, αυτό που επικαλείται ο Αλέξης, η Αριστερά.

Η «Αυγή» το 1861 παρακολουθεί τα πρώτα βήματα των αναρχικών ιδεών. Το «Φύλλον του Φωτός» κατεσχέθη δια τι άρθρον υπέρ της αναρχίας. Ο συντάκτης, ένας δημοσιογράφος που υπερασπιζόταν την Κομμούνα αργότερα, ο Δήμος Παπαθανασίους, συνελήφθη. Ο «αναρχικός» ήταν οπαδός του ουτοπικού σοσιαλισμού. Οι φοιτητές τότε, διαβάζω στα «Φοιτητικά Κινήματα και Ελληνική Παιδεία» του Γιώργου Γιάνναρη ήταν «ευερέθιστοι, φιλόδοξοι και διαπνέονταν από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης».

Οι «Ορεινοί» του Κανάρη και οι «Πεδινοί» του Βούλγαρη συγκρούονται στη Βουλή. Οι φοιτητές είναι εθνικιστές και σκοτώνονται για να υπερασπιστούν την καθαρεύουσα.Mια κατάληψη το 1897 του πανεπιστημίου από διακόσιους φοιτητές γίνεται με όπλα και σπαθιά! Είναι η εποχή του Μεγαλοιδεατισμού. Γίνονται επεισόδια με νεκρούς για την γλώσσα. Ο Αλέξανδρος Πάλλης το 1901 φοιτητής στο Λίβερπουλ γράφει σε ένα φίλο που κάνει διατριβή στην δημοτική για τον Ομηρο: «…με το φανατισμό που υπάρχει στο πανεπιστήμιο εναντίον μας, μπορεί να μη σου δώσουν δίπλωμα αν μυριστούν ότι δημοτικίζεις».

Η νέα αριστερά εμφανίστηκε αργότερα με μακρυά μαλλιά, κόκκινα μαντήλια και φλωτάν γραβάτες σαν κι αυτή που φορούσε στην μποέμικη ζωή του ως νέος ο Αρης Βελουχιώτης. Οι σοσιαλιστικές ιδέες είναι στο στάδιο του ουτοπικού σοσιαλισμού και είναι συγκεχυμένες σε μια εποχή ίσως ενωμένης αριστεράς όταν συνυπάρχουν οπαδοί της Γαλλικής Επανάστασης, χριστιανοί ουμανιστές, μικροαστοί ριζοσπάστες, ουτοπιστές, διεθνιστές και αναρχικοί.

Οι πρώιμοι κομμουνιστές – όταν ο Μάρξ έγραφε το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» λέγονται κοινοτιστές. Ο Περικλής Αργυρόπουλος, θα ιδρύσει ένα σύλλογο αναρχικών με εργαζόμενους και φοιτητές αλλά θα χαθεί στην Λατινική Αμερική κυνηγώντας ως έλληνας «Τσε» την επανάσταση. Μια ομάδα με το όνομα «Δημοκρατικός Σύλλογος «Ρήγας» εμφανίζεται το 1875. Υπάρχει και ομάδα με το όνομα «Βαλκανική Δημοκρατική ΟμοσπονδίỨ.Από άτομα όπως ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και ο Πλάτων Δρακούλης αρχίζει ένα ρεύμα με αποχές και απεργίες πείνας. Το σοσιαλιστικό στρατόπεδο είναι χωρισμένο στην «Αριστερά» του Καλλέργη και την «Δεξιά» του Δρακούλη που πρεσβεύει τον ουτοπικό σοσιαλισμό από το 1893. Το «Εγκόλπιον του Εργάτου» περιέχει ιδέες που οδηγούν στο πρώτο εργατικό ψήφισμα: να μη δουλεύουμε κυριακές, οχτάωρο, λίγες ώρες εργασία για τις γυναίκες και τα παιδιά, σύνταξη στους αναπήρους!

Η ομάδα των «Κοινωνιολόγων» με ένα άρθρο του Παπαναστασίου στην πατρίδα θέλει ο «έλλην σοσιαλιστής να ζητήση να εύρη εις τον Βούλγαρον, τον Σέρβον και τον Τούρκον επαναστάτη σύμμαχον και όχι εχθρόν». Υστερα ήρθε η «επανάσταση» στο Γουδί, ο Βενιζέλος η «Φοιτητική Συντροφιά». Στον «Κήπο» στην Πλατεία Κλαυθμώνος, ένα καφενείο που έδιωξαν από την Μεγάλη Βρεττανία συχνάζουν αναρχικοί που κάτω από την μύτη της αστυνομίας γράφουν συνθήματα στους τοίχους. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι, η Επανάσταση του Λένιν, η μικρασιατική καταστροφή αλλάζουν το σκηνικό. Οι μαρξιστές έχουν διαχωριστεί από τους αναρχικούς και οι μπολσεβίκοι ξεχωρίζουν βίαια από τους «δευτεροδιεθνιστές». Το ΣΕΚΕ γίνεται ΚΚΕ περίπου την εποχή που η αστυνομία εισβάλλει στον «Μαύρο Γάτο» ένα καφενείο στην Ασκληπιού και Ακαδημίας όπου οι σοσιαλιστές τραγουδούσαν «ενώ δεν επέτρεπετο και ετοίμαζαν μάλιστα και επαναστατική προκήρυξη».

Ισως εδώ να δημιουργείται το πρώτο ρήγμα μέσα στην μικρή ακόμα Αριστερά. Είναι η εποχή που ο Βενιζέλος επικεφαλής ενός στρατιωτικού κινήματος, χωρίς ιδεολογικό στίγμα, άλλο από την «Αλλαγή», διπλασίασε με πολέμους τα ελληνικά εδάφη. Ενα επιβλητικό συλλαλητήριο που έγινε στο Πεδίο του Αρεως συγκέντρωσε τους πενήντα χιλιάδες από τους διακόσιους χιλιάδες κατοίκους της Αθήνας. Θέλουν καλύτερη φορολογία, κατάργηση του ρουσφετιού, προστασία από την τοκογλυφία, να λειτουργούν καλύτερα οι δημόσιες επιχειρήσεις. Ο Πρόεδρος των Συντεχνιών Παπαφώτης συμπαρίσταται στην «Επανάσταση» γιατί είναι «σαρξ εκ της σαρκός μας, οστούν εκ των οστέων μας».

Την επόμενη χρονιά η αγροτική εξέγερση καταστέλλεται με αίμα. Η Ικαρία επαναστατεί εναντίον των Τούρκων στις 20 Ιουλίου 1912 και ανακηρύσσεται σε «Ελεύθερη Πολιτεία της Ικαρίας». Ενα αντάρτικο σώμα αποβιβάζεται στην Σάμο. Η Ελλάδα φτάνει ως την Θεσσαλία. Με ενενήντα χιλιάδες στρατιώτες, χίλιους ιππείς και εκατόν ογδόντα πολυβόλα όταν η Τουρκία αρνείται την αυτονομία της Μακεδονίας, της Αλβανίας και της Σερβίας η μικρή Ελλάς κηρύσσει με τους συμμάχους της πόλεμο. Μπαίνει στην Φιλιππιάδα, την Θεσσαλία και καταλαμβάνει την Λήμνο με τον στόλο της. Οι Βούλγαροι κινούνται προς την Αδριανούπολη, όταν η Ελλάδα μπαίνει στα Γρεβενά και την Πρέβεζα. Ο Αρχιστράτηγος –Διάδοχος Κωνσταντίνος μπαίνει στην Θεσσαλονίκη έφιππος και Μητροπολίτης Γεννάδιος ψάλλει ένα «Ωσανά». Η Θεσσαλονίκη με περισσότερους εβραίους και μουσουλμάνους καθολικους από ότι έλληνες και χριστιανούς είναι ο διαρκής στόχος διεκδίκησης όχι μόνο των βουλγάρων.

Η «Ελλάδα των δύο ηπείρων και πέντε θαλασσών», η «Μεγάλη Ιδέα» θα τελειώσει στην Μικρασιατική Καταστροφή. Η Συνθήκη της Λωζάνης θα ορίσει τα τελικά σύνορα της Ελλάδας. Η ανταλλαγή πληθυσμών θα αλλάξει τον πληθυσμό με ενάμισυ εκατομμύριο πρόσφυγες. Το νέο προλεταραιάτο θα φέρει το ρεμπέτικο, ένα καινούργιο κόμμα και την Γενική Συνοποσπονδία Εργατών, το 1918. Το νέο προλεταραιάτο των εξαθλιωμένων μαζών είναι πρώην μεσαία στρώματα της Μικράς Ασίας. Η αίσθηση της πτώσης, η αρχοντιά μέσα στη δυστυχία, μια ψευδής συνείδηση κατάγεται από δω και ίσως εξηγεί τα μετέπειτα παράδοξα της ελληνικής κοινωνίας, την συμπεριφορά των πολιτών και των ηγετών, το «αρχοντορεμπέτικο» και την ψυχολογία μιας νόθας αστικής τάξης, το φαινόμενο του «μικροαστού» και του «αριστεροδεξιού».

Οταν σε άλλες χώρες τα λαϊκά μέτωπα κερδίζουν το 56%, οι σοσιαλδημοκράτες ορίζουν τον δρόμο για την εξουσία και ένα ισχυρό εργατικό κίνημα, το νεοτευκτο κομμουνιστικό κόμμα παγιδεύεται στην εξάρτηση του από την Κομμουνιστική Διεθνή και την Σοβιετική Ενωση. Αόρατες δυνάμεις, μυστικοί ηγέτες, η λειτουργία του ως ένα είδος «εκκλησίας», το οδηγούν σε βασικές αντιφάσεις και σε αδυναμία να εκφράσει τις μάζες του προλεταραιάτου, να οργανώσει συμμαχίες, να παίξει ρόλο στην πολιτική σκηνή.

«Κάθε κόμμα που θέλει να ανήκει στην Γ Διεθνή, έχει υποχρέωση να καταγγέλει τον φανερό σοσιαλπατριωτισμό, όσο και τον υποκριτικό και ψεύτικο φιλειρηνισμό» ορίζει η Κομμουνιστική Διεθνής που ιδρύθηκε απο τον Λένιν το 1919. «Τα κομμουνιστικά κόμματα των χωρών όπου οι κομμουνιστές αγωνίζονται νόμιμα, πρέπει κάθε τόσο να κάνουν εκκαθαρίσεις των οργανώσεων τους, για να απομακρύνουν τα συμφεροντολόγα και μικροαστικά στοιχεία». «Ολες οι αποφάσεις των συνεδρίων της Κομμουνιστικής Διεθνούς καθώς και της Εκτελεστικής Επιτροπής είναι υποχρεωτικές για όλα τα κόμματα».

Η αντίληψη του «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού οδηγεί σε ένα κόμμα- στρατό μέσα στο οποίο ένας σκοτεινός μηχανισμός, πολλές φορές αόρατος εξοντώνει τα στελέχη του ένα και υποτάσσει το κόμμα στα συμφέροντα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης, στην άρχουσα ελίτ μιας άλλης χώρας. Οι κρίσιμες αποφάσεις πλέον, ακόμα και η τύχη των ηγετών του κόμματος, οι απόψεις του παίρνονται έξω από τα σύνορα της χώρας.

Παρόλο που από την αρχή υπάρχουν απόψεις που θέλουν την αναγνώριση τάσεων το κόμμα στήνεται σε ένα μοντέλο που απαγορεύει την μειοψηφία, την διαφωνία και επιβάλλει την ομοιομορφία. Ενα μέλος της Κεντρικής Επιτροπής. ο Γιάννης Πετσόπουλος διαγράφεται λόγω «αδυναμίας χαρακτήρος και ορμών ψυχικών και άκαιρων ενθουσιασμών» ήδη το 1922. «Δεν ηδυνήθη ποτέ να σχηματίση ορισμένας πεποιθήσεις δια την πολιτικήν γραμμήν του κόμματος».

Η «γραμμή» θα οδηγήσει έκτοτε ακόμα και ηγέτες έξω από το κόμμα, στον διασυρμό και το θάνατο. Το άτομο είναι ένοχο έναντι μια «γραμμής» που διαμορφώνεται από ένα αόρατο χέρι. Το 1927 μια απόφαση καταργεί το σύνθημα «πραγματική δημοκρατία». Ηδη από το 1922 το κόμμα διαχωρίζει την θέση του από τους εθνικο- απελευθερωτικούς αγώνες με ένα μανιφέστο στο οποίο αναφέρει ότι «τα παλαιά κόμματα ....έστελον τον ελληνικόν λαόν να φονευθεί εις τα μικρασιατικά πεδία δι΄αγνώστους σκοπούς». Το 1924 το κόμμα αγωνίζεται για «ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη. Τα άλλα κόμματα είναι αστικά όλα. Η «Δημοκρατική Ενωσις» του Παπαναστασίου έχει μεν «αντιφασιστικά της συνθήματα» αλλά αυτά «έχουν καθαρώς δημαγωγικόν χαρακτήρα»

Το ΚΚΕ που κατέβηκε στις εκλογές το 1924, εμφανίζεται το 1932 με ένα ποσοστό 5%, και δεκαπέντε βουλευτές να είναι ο ρυθμιστής του συστήματος αφού κανένα από τα αντίπαλα μεγάλα κόμματα δεν μπορούσε να σχηματίσει χωρίς αυτό κυβέρνηση. Το 1936 υπογράφει το «Σύμφωνο Σκλάβαινα- Σοφούλη» με το οποίο το ΚΚΕ αναλαμβάνει να υποστηρίξει τον υποψήφιο των Φιλελευθέρων και να δει δώσει ψήφο ανοχής στην κυβέρνηση. Το αντάλαγμα ήταν να καταργηθεί το ιδιώνυμο με το οποίο είχαν καταδικαστεί κομμουνιστές, να δοθεί αμνηστεία, να διωχθούν οι φασιστικές οργανώσεις, να μειωθεί η τιμή του ψωμιού, η προσωποκράτηση για χρέη κ.α.

Το κόμμα Φιλελευθέρων δεν τήρησε αυτή τη συμφωνία κι έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά που διόρισε ο βασιλιάς. Ο ίδιος ο Παπαναστασίου, χτύπησε τις απεργίες. Η πρώτη ρήξη ανάμεσα στους κομμουνιστές και την σοσιαλίζουσα κεντροαριστερά έχει γίνει. Οι πρώτοι γραμματείς του κόμματος Κορδάτος και Πουλιόπουλος έχουν διωχθεί και το κόμμα με γραμματέα-αρχηγό τον Νίκο Ζαχαριάδη, θα εξοντώσει πολλά στελέχη του, την πιο μεγάλη στιγμή της ελληνικής αριστεράς. Κατά τα πρότυπα του Στάλιν που είναι κάτι περισσότερο από τον τσάρο, σχεδόν θεός, η προσωπολατρεία για τον Ζαχαριάδη, απαγορεύει την διαφωνία. Το κόμμα διοικείται από φερέφωνα. Ο Θανάσης Κλάρας, ο μετέπειτα Αρης Βελουχιώτης που ηγείται ενός αντάρτικου δεν είναι καν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής. Η αποκήρυξη του Αρη Βελουχιώτη και ο τραγικός θάνατος του ορίζει, το νέο σχίσμα, στην «Μεγάλη Αριστερά». Οι δυνάμεις που είχαν συσπειρωθεί στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αν έχουν επιζήσει στον Εμφύλιο και δεν έχουν εξορισθεί διασκορπίζονται, κρύβονται, αναζητούν την πολιτική τους έκφραση. Το ΚΚΕ είναι παράνομο. Οι ‘ΕΑΜίτες» αγοράζουν κρυφά εφημερίδες και ψηφίζουν την ΕΔΑ, την «Ενωση Κέντρου» και τέλος το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα.

Ηδη, από την διχτατορία Μεταξά, όταν ο ηγέτης του ΚΚΕ κατεβαίνει κάποτε στις εκλογές στον Πειραιά και βγαίνει επιλαχών, εμφανίζεται ένα άλλο παράδοξο φαινόμενο που χαρακτηρίζει την πολιτική ζωή και την Αριστερά. Ο Μανωλέας που πήρε την έδρα στη διχτατορία Μεταξά θα περάσει στην απέναντι όχθη και θα βρεθεί στην Γκεστάπο. Το φαινόμενο αυτό θα επαναληφθεί κατ΄επανάληψη στο μέλλον. Πολλά στελέχη της δεξιάς και της ακροδεξιάς, επιφανείς δημοσιογράφοι- προπαγανδιστές (Γεωργαλάς, Σάββας Κωνσταντόπουλος κ.α.) προέρχονται από το κομμουνιστικό κίνημα.

Η πολιτική σύγχυση δεν μας επιτρέπει να ξέρουμε με βεβαιότητα ποιός είναι και πότε αριστερός, προοδευτικός, εκσυγχρονιστής σε μια ταραγμένη διαρκώς πολιτική ζω. Ο Βενιζέλος πότε σαρώνει, πότε δέχεται απόπειρες κατά της ζωής του. Οι περισσότεροι ηγέτες της σύγχρονης Ελλάδας βρίσκονται κοντά τόσο στην εξουσία, όσο και στην εξορία, την φυλακή και τον θάνατο. Ο Παπαναστασίου δημιουργεί αβασίλευτη δημοκρατία με τα όπλα του Πλαστήρα και του Κονδύλη. Ο Πλαστήρας, ο «Μαύρος Καβαλλάρης» θα οδηγηθεί σιδηροδέσμιος στην εξορία αργότερα και θα κατηγορηθεί για την εκτέλεση του Μπελογιάννη επί των ημερών πολύ αργότερα. Ο Κονδύλης, ο «Κεραυνός», αφού και τον βασιλιά με τον Πάγκαλο θα κάνει πραξικόπημα για να τον ξαναφέρει. Ο Βενιζέλος θα στηρίξει τον Παπαναστασίου για να τον ανατρέψει μετά.

Αν θέλουμε να βρούμε τις ρίζες της δημοκρατικής, μη κομμουνιστικής, της «κεντροαριστεράς», θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω. Η εποχή που δημιουργήθηκε ο «Ομιλος Παπαναστασίου» ήταν η εποχή του τσάρλεστον. Ο Αντρέ Μπρετόν δημοσίευε το μανιφέστο του για την αυτόματη γραφή, οι κομμουνιστές στην Ευρώπη μπαίναν στην Βουλή, οι κοντές φούστες ερχόντουσαν. Στην ατυχή Ελλάδα ωστόσο το τσάρλεστον μαζί με την Αριστερά θα περάσει στην παρανομία. Ο Θόδωρος Πάγκαλος, ο ίδιος που είχε στηρίξει τον Παπαναστασίου, τώρα με τα «Δημοκρατικά Τάγματα» θα τον συλλάβει μαζί με τον Γεώργιο Παπανδρέου που συνελήφθη ενώ πήγαινε να παραδοθεί. Αστυνομικοί με μεζούρα σταματάνε στον δρόμο τα κορίτσια και μέτραγαν, αν η φούστα απείχε 35 εκατοστά από το έδαφος. Εκτοτε οι δικτατορίες στην Ελλάδα είναι πολύ συνηθισμένες. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι αν το πραξικόπημα ή το κίνημα θα είναι «αριστερό» ή «δεξιό», ή «βασιλικό».

Η νέα ευκαιρία της «Μεγάλης Αριστεράς» θα έρθει στην Κατοχή. Η Αντίσταση θα οδηγήσει το ΚΚΕ στο ΕΑΜ που συμμετέχει στην κυβέρνηση του ΄44 με έξι υπουργεία. Ο Εμφύλιος στο οποίο σύρθηκε ο λαός δεν οδήγησε το ΚΚΕ μόνο στην παρανομία, αλλά και στην διάσπαση του που εκκρεμούσε από καιρό. Η μεγάλη συμπαράταξη που έχει δημιουργηθεί στα χρόνια της Κατοχής ίσως να είχε ήδη διαλυθεί από τις σφαίρες των ΕΛΑΣιτών που σκότωσαν τον Ψαρρό. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, με εμφανή αντι-κομμουνισμό, θα ορίσει πλέον το σχίσμα ανάμεσα στην κομμουνιστική αριστερά και το αντικομμουνιστικό κέντρο. Το σχίσμα θα εδραιωθεί ως αντίληψη με το σύνθημα της αριστεράς « «Τι Πλαστήρας, τι Παπάγος» .

Την ώρα που οι κομμουνιστές στην Ιταλία μπαίνουν στην Βουλή με 31%, οι έλληνες κομμουνιστές παίρνουν τα βουνά. Η σφαγή στον Εμφύλιο Πόλεμο τέλειωσε με πενήντα χιλιάδες νεκρούς, ογδόντα χιλιάδες τραυματίες, πενήντα χιλιάδες κατεστραμμένες κατοικίες, 250 βιομηχανίες, δύο χιλιάδες σχολεία καμμένα, δύο εκατομμύρια νεκρά ζώα. Μισό εκατομμύριο πρόσφυγες μέσα στην Ελλάδα, εκατό χιλιάδες εξόριστους αντάρτες, δεκάδες χιλιάδες στις φυλακές.

Το τέλος του Εμφυλίου βρίσκει την Ελλάδα κατεστραμμένη. Οι εκλογές του 1950 μοιράζουν τις πιο πολλές έδρες στο Λαϊκό, τους Φιλελεύθερους, την ΕΠΕΚ του Πλαστήρα, τον Παπανδρέου. Τόσο ο Μανιαδάκης, όσο και ο Ζέρβας βρίσκονται στο περιθώριο με ελάχιστες έδρες. Το ΚΚΕ είναι πλέον στην παρανομία και απουσιάζει από την πολιτική ζωή όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας έρχεται πρώτο με 26,5%. Η ΕΔΑ που εμφανίζεται εδώ και παίρνει 10,57% εκλέγοντας εξόριστους βουλευτές όπως ο Μανώλης Γλέζος και ο Ηλίας Ηλιού. Η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη με τον «κεντρώο» Πλαστήρα στην κυβέρνηση, αν και άρρωστο, θα ορίσει με αίμα, το πιο βαθύ χάσμα ανάμεσα στις δυνάμεις της αριστεράς και του «κέντρου».

«Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον Πλαστήρα και τον Παπάγο. Και οι δύο είναι λακέδες τις αμερικανοκρατίας» δηλώνει από την Σοβιετική Ενωση όπου βρίσκεται ο Νίκος Ζαχαριάδης. « Ο Πλαστήρας είναι πιο επικίνδυνος από τον Παπάγο γιατί εμφανίζεται με δημοκρατική μάσκα». Λίγες μέρες θα καταγγείλει τον Νίκο Πλουμίδη, που θα εκτελεστεί, ως πράκτορα της ασφάλειας. Ο «Συναγερμός» Παπάγου θα σαρώσει το 1952 με 49,22%. Τα κόμματα του Κέντρου θα πέσουν στο 34,22% και η ΕΔΑ θα βρεθεί στο 9,55%.Το 1954 η ΕΔΑ θα σημειώσει μια μεγάλη νίκη στις εκλογές για τον Δήμο Αθήνας με 40%! Ο θάνατος του Παπάγου, καθώς τα κεντρώα κόμματα καυγαδίζουν μεταξύ τους και οι συλλήψεις αριστερών συνεχίζονται θα φέρει τελικά τον Καραμανλή με βασιλική εύνοια στην πρωθυπουργία. Ο νέος αστήρ στις εκλογές του 1956 θα πάρει με νέο κόμμα, την ΕΡΕ, 47,38%. Η «Δημοκρατική Ενωση» την ξεπέρασε με 48,15% αλλά χάρη στο εκλογικό σύστημα σχημάτισε κυβέρνηση ο Καραμανλής. Η έκπληξη θα έρθει το 1958 όταν η Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά θα πάρει 24,23% και 79 έδρες όντας δεύτερο κόμμα.

Το κόμμα αυτό που εκπροσωπεί μεν το παράνομο ΚΚΕ, αλλά περιλαμβάνει δυνάμεις της ευρύτατης αριστεράς θα το βρούμε να συνεργάζεται με άλλα κόμματα και να παίρνει στις εκλογές βίας και νοθείας το 1961 14,65%, να συνθλίβεται και να εξαφανίζεται αργότερα. Η πορεία του μάλλον κρίθηκε από μια είδηση που δημοσίευσαν οι εφημερίδες στις 6 Σεπτεμβρίου 1959.

«Αφίκετο χθες εξ Αμερικής ο κ. Ανδρέας Παπανδρέου, υιός του πρώην πρωθυπουργού, Γεωργίου Παπανδρέου, πρύτανις της Οικονομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϋ».

Το 1964, καθώς οι Beatles προσγειώνονται στην Αμερική, το 52,8% των ενωμένων «κεντρώων» κομμάτων οδηγεί την ΕΡΕ στο 35% και την ΕΔΑ στο 11,8%. Ενας σχηματισμός χωρίς ξεκάθαρη ιδεολογία με το γενικό σύνθημα «Δημοκρατία» είναι η Ενωση Κέντρου. Το «Κέντρο» ανεβαίνει όταν πέφτει η Δεξιά και η Αριστερά: ένα ποσοστό σχεδόν 15% που το 1958 έβγαλε δεύτερο κόμμα την ΕΔΑ μετακινήθηκε στην Ενωση Κέντρου. Η «Χαμένη Ανοιξη» τέλειωσε με μια δικτατορία. Η «αποστασία» θα σημάνει τελικά και το τέλος της βασιλείας στην Ελλάδα. Πολλά χρόνια μετά ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος θα έρθει να πάρει νύχτα τα πράγματα του, μερικά καμιόνια γεμάτα χιλιάδες αντικείμενα. Νύχτα έχει φύγει μετά την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Αξίζει να δούμε τι απέγιναν μερικοί από όσους συσπειρώθηκαν τότε στην «Ενωση Κέντρου» για να κατανοήσουμε τι είναι το ελληνικό φαινόμενο που ονομάζεται «Κέντρο»:

Ο Στέφανος Στεφανόπουλος, αντιπρόεδρος, έφτιαξε την τρίτη κυβέρνηση αποστασίας και μετά την χούντα κατέβηκε με τον Πέτρο Γαρουφαλιά και την «Εθνική Παράταξη». Καταποντίστηκε, παίρνοντας μαζί του το υποκοριστικό «Στεφ-Στέφ». Είχε βγει το 1930 με το «Λαϊκό Κόμμα», έγινε υφυπουργός το 1932 στην κυβέρνηση Τσαλδάρη, και το υπουργείο Μεταφορών το 1946 στην κυβέρνηση Παπανδρέου. Το 1951 έγινε υπουργός Εξωτερικών του «Συναγερμού» και αντιπρόεδρος. Οταν ο Καραμανλής κυριάρχησε, έκανε ένα μικρό κόμμα στην Ηλεία το «Λαϊκό Κοινωνικό Κόμμα» και το 1961 μπήκε στην «Ενωση Κέντρου» με ολοφάνερη φιλοδοξία να βρει εκεί ότι του στέρησε ο Καραμανλής.

Ο Γεώργιος Μαύρος, υπουργός Συντονισμού. Πήρε ως συνεχιστής της «Ενωσης Κέντρου» το 1974 20,42%, αφήνοντας τον Ανδρέα Παπανδρέου στο 13%. Το 1977 ως «Ενωση Δημοκρατικού Κέντρου» πήρε 11% και παραιτήθηκε για να κατέβει το 1981 με το ΠΑΣΟΚ.