Συνέντευξη στον Νίκο Λακόπουλο
Η ανακάλυψη ενός είδους νερού στον Κόκκινο Πλανήτη, αλλά και οι νέες έρευνες για το τι είναι ύλη την ίδια ώρα που ο πλανήτης είναι αδύνατο νααντιμετωπίσει προβλήματα που προκαλούν πολέμους και πρόσφυγες είναι το θέμα των ημερών. Τα δελτία ειδήσεων όλου του κόσμου στην πραγματικότητα έθεσαν –από την πλευρά του «καταναλωτή», όπως πάντα- το ερώτημα τι συμβαίνει «εκεί πάνω». Το ερώτημα αυτό υποκρύπτει πάντα το αιώνιο θέμα της Φιλοσοφίας, της Θεολογίας και της Κοσμολογίας που δεν είναι άλλο από το «ποιοι είμαστε, από που ερχόμαστε και που πάμε».
Ο Στράτος Θεοδοσίου , αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών βρήκε λίγο χρόνο να συζητήσουμε για τα νέα δεδομένα όχι μόνο στον Άρη αλλά στο Σύμπαν μετά το Συμπόσιο των Επτά Σοφών που έγινε στην Ελλάδα με την αφρόκρεμα των Φυσικών όλου του κόσμου. Η συζήτηση αυτή δεν αφορά μόνο την μουσική των άστρων και την μαγεία του σύμπαντος, αλλά τον Θεό, τη συνείδηση και τελικά το ίδιο το νόημα της ζωής!
Υπάρχει και τι είδους ζωή σε κάποιον άλλο πλανήτη; Yπάρχει Θεός, Εξωγήινοι κι άλλα- ίσως άυλα!- ανθρωπάκια; « Η φύση ένα κόσμημα μας σιγομουρμουρίζει…κι όλα τα άλλα ωχριούν σε τόση ομορφιά» απαντά ο καθηγητής- μια φράση που θα βρείτε στα «Γήινα και Συμπαντικά (Εκδ. Δίαυλος, 2011). Η συνέντευξη θα μπορούσε και νάχει για τίτλο «Όλα όσα θέλετε να μάθετε για τα άστρα σε δέκα λεπτά»!
Συγκράτησα ως συμπέρασμα πως μπορεί να υπάρχουν κι άλλες μορφές ζωής – μια νοήμων εξωγήινη ζωή- και πως οι εξωγήινοι μπορεί να έχουν μύτη κι αυτιά, κεφάλι κι έναν μεγάλο και πολυσύνθετο εγκέφαλο! Επίσης συγκράτησα την αποδοχή της πρότασής μου η επόμενη συζήτηση να γίνει με …τσίπουρα. Ο Στράτος Θεοδοσίου την Δευτέρα 12 Οκτωβρίου θα είναι στο Floral (Πλατεία Εξαρχείων) στις 7.30 μμ για μια διάλεξη με θέμα την μυθολογία των άστρων και στις 26 Οκτωβρίου για την αστρική εξέλιξη. Στον ίδιο χώρο ο Μάνος Δανέζης- με τον οποίο έχουν συγγράψει πολλά βιβλία- θα μιλήσει την Δευτέρα 19 Οκτωβρίου και την Δευτέρα 2 Νοεμβρίου (Tα βιβλία τους κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Δίαυλος (Το σύμπαν που αγάπησα, Tα άστρα και οι μύθοι τους, Μετρώντας τον άχρονο χρόνο κ.α.) .
Κύριε Θεοδοσίου, θα ήθελα μια να πάρω μια γεύση από το «Συμπόσιο των Επτά Σοφών». Tι έγινε, τι ειπώθηκε, τι έμεινε ως εντύπωση;
Το Συμπόσιο των Επτά Σοφών της Κοσμολογίας είχε τεράστια επιτυχία. Η Ένωση Ελλήνων Φυσικών, υπό την αιγίδα της οποίας πραγματοποιήθηκε, κατόρθωσε το «ακατόρθωτο» να προσκαλέσει δηλαδή και να φιλοξενήσει στην Αθήνα, στο Κόστα Ναβαρίνο, στη Μεσσήνη και την Καλαμάτα την αφρόκρεμα της διεθνούς Φυσικής.
Κι ανάμεσα σε όλους και τρεις Νομπελίστες!
Οι ομιλίες των πρωτοπόρων της Φυσικής και της Κοσμολογίας, μεταξύ των οποίων τρεις Noμπελίστες της Φυσικής, ήταν καταπληκτικές και πλήθος κόσμου γέμισε ασφυκτικά τις αίθουσες όπου μιλούσαν. Η πρόσκληση στη χώρα μας των επτά Σοφών της Κοσμολογίας αναβίωσε το «Συμπόσιο των Επτά Σοφών της Αρχαίας Ελλάδας», στα θέματα βεβαίως της Κοσμολογίας που αποτελεί το σύγχρονο φιλοσοφικό υπόβαθρο της Αστρονομίας, της Αστροφυσικής και της Διαστημικής, που σήμερα βρίσκονται στην αιχμή της παγκόσμιας έρευνας.
Υποθέτω ότι από τότε θα έχουν αλλάξει λίγο τα θέματα…
Τους αρχαίους Επτά Σοφούς απασχολούσε το «κοσμικό αίνιγμα», δηλαδή το πρόβλημα της πρώτης αρχής, το ζήτημα της δομής ή της υφής του Κόσμου μας, καθώς επίσης και του τρόπου κατασκευής του. Προβλήματα που απασχολούν και σήμερα την επιστήμη της Κοσμολογίας, γι’ αυτό τον λόγο η σύγχρονη αναβίωση αυτού του Συμποσίου των Επτά Σοφών πρόσφερε απαντήσεις νέας δυναμικής σε θέματα που απασχολούσαν και απασχολούν την Ανθρωπότητα μέχρι σήμερα. Οι σημερινές επιστημονικές εξελίξεις σ’ αυτόν τον κλάδο της Αστροφυσικής μας δίνουν σχετικές απαντήσεις για τα μεγάλα κοσμολογικά ερωτήματα που αφορούν τη γέννηση και τη δημιουργία του Σύμπαντος, την υφή της ύλης και της ενέργειάς του, τη δομή του, την ηλικία και πιθανότατα τη μελλοντική εξέλιξή του. Θέματα που από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα απασχολούσαν και νομίζω ότι θα απασχολούν πάντα τους σπουδαίους σοφούς της Ανθρωπότητας.
Οι εντυπώσεις από το Συμπόσιο αυτό καταπληκτικές, ενώ παράλληλα αφουγκράζομαι ότι οι προεκτάσεις του θα συζητούνται για αρκετό χρόνο ακόμα όχι μόνο στους κύκλους των φυσικών, αλλά και μεταξύ των φοιτητών, καθώς και όλων των άλλων που παρακολούθησαν τις εργασίες του. Ήταν μια μεγάλη γιορτή της Φυσικής, παγκόσμιας εμβέλειας, και εκ των πραγμάτων θεωρώ ότι τη χάρηκαν όλοι.
– Τα δελτία ειδήσεων καίγονται αυτές τις μέρες από την τελευταία ανακάλυψη στον Άρη. Τι σημαίνει στην πραγματικότητα το εύρημα της ΝΑΣΑ; Θυμάμαι ένα παλιό ντοκυμανταίρ- με τον Μάνο Δανέζη -για το αν υπάρχουν πράσινα αρειανά ανθρωπάκια. Φαίνεται δεν υπάρχουν. Ή μήπως υπήρξαν και τους τέλειωσε το νερό;
Ας βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους. Ο Άρης, από παλαιοτάτων χρόνων προσελκύει την προσοχή των ανθρώπων. Ήδη από τον Giovanni Schiaparelli, το 1877, με τα δήθεν τεχνητά κανάλια στην επιφάνεια του έως σήμερα η Ανθρωπότητα προσπαθεί να εντοπίσει αν υπάρχει κάποιο είδος ζωής στον κοντινό μας πλανήτη.
Υπάρχει;
Η αλήθεια είναι ότι την τελευταία εικοσαετία μια σειρά τεχνητών δορυφόρων και διαστημικών οχημάτων μελέτησε εξαντλητικά τον Άρη και τελικά η ΝΑSΑ κατέληξε στο συμπέρασμα, πριν από πολλά χρόνια, όπως άλλωστε γράφουμε με τον Μάνο Δανέζη στο βιβλίο μας «Το Σύμπαν που αγάπησα» που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Δίαυλος το 1999, ότι στο απώτατο παρελθόν στην επιφάνεια του Άρη έγιναν μεγάλες πλημμύρες και κατολισθήσεις και ότι υπήρχαν και υπάρχουν παγετώνες νερού στους πόλους του.
Τι είδους νερό είναι αυτό;
Η τωρινή ανακάλυψη έχει να κάνει με την ύπαρξη ρέοντος αλμυρού νερού. Η ύπαρξη αλμυρού νερού μας δημιουργεί ταυτόχρονα την αίσθηση της ύπαρξης ζωής. Πραγματικά, αυτή η πιθανότατα υπάρχει. Προσοχή όμως, αυτό που πιθανότατα να υπάρχει στον Άρη είναι μια μικροβιακή υποτυπώδης βιολογική δραστηριότητα στο υπέδαφος του πλανήτη.
Τι σημαίνει αυτό;
Αν αναλογιστείτε την ελάχιστη ατμόσφαιρα του Άρη, μόλις 5% της γήινης, τότε θα καταλάβετε αμέσως ότι η υπεριώδης ακτινοβολία από τον Ήλιο καταστρέφει ολοσχερώς ο,τιδήποτε θα μπορούσε να δημιουργηθεί στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη. Άρα αποκλείω κατηγορηματικά την ύπαρξη κάποιου είδους ζωής στην επιφάνεια του πλανήτη και φυσικά τα μικρά πράσινα αρειανά ανθρωπάκια… Τα οποία μάλλον δεν υπήρξαν ούτε θα υπάρξουν ποτέ.
Κρίμα! Aν το σύμπαν είναι απεριόριστο- σαν ένα μπαλόνι που φουσκώνει, όπως έχετε πει- θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε μια νέα Γη και ένα άλλον Άρη- με περισσότερο νερό; Έχετε πει πως μάλλον δεν είμαστε μόνοι στη Γη…
Πραγματικά το Σύμπαν είναι απεριόριστο. Μάλιστα, για όσους χρησιμοποιούν μόνο τις ατελείς ανθρώπινες αισθήσεις –και τα όργανα που τις ενισχύουν– το Σύμπαν μας αποκαλύπτει μια εντυπωσιακή, αλλά συγχρόνως και στρεβλή εικόνα του. Το Σύμπαν των αστερισμών και των γαλαξιών είναι μια ψευδής απεικόνιση ενός απειροελάχιστου τμήματός του. Όπως δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την ανθρώπινη φύση μελετώντας μόνο τις αντίστοιχες σκιές της στο έδαφος και στους τοίχους των κτιρίων μιας πόλης, κατά τον ίδιο τρόπο δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το Σύμπαν στην ολότητά του. Αποκλείεται να έχουμε πει εμείς, εγώ κι ο Μάνος, ότι το Σύμπαν μοιάζει σαν ένα μπαλόνι που φουσκώνει. Υποστηρίζουμε γενικά, δείτε και τις εκπομπές μας στην ΕΤ3 που επαναλαμβάνονται αυτή την περίοδο, ότι το πραγματικό Σύμπαν δεν είναι μια σφαίρα που διαστέλλεται, ούτε ένα μπαλόνι ή ένα σταφιδόψωμο που φουσκώνει και οι γαλαξίες του σαν σταφίδες απομακρύνονται μεταξύ τους. Δεν μοιάζει καθόλου με την επιφάνεια μιας σφαίρας και πολύ περισσότερο με το σχήμα ενός σαμαριού. Όλες αυτές οι απλουστευμένες εικόνες του, υποτιμούν την ανθρώπινη νόηση και αγνοούν ηθελημένα ή όχι την επιστημονική αλήθεια.
Προφανώς δεν …διάβασα σωστά. Αλλά τι γίνεται τελικά εκεί πάνω;
Οι διαστάσεις του πραγματικού Σύμπαντος είναι τουλάχιστον τέσσερις και η γεωμετρία που το διέπει είναι η μη Ευκλείδεια γεωμετρία του Riemann. Έτσι, τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του, συνδυαζόμενα με τους περιορισμούς της ανθρώπινης βιολογίας, το κάνουν ουσιαστικά απροσπέλαστο στις αισθήσεις μας, όσο κι αν τις ενισχύουμε με όργανα υψηλής τεχνολογίας. Η επιπλέον διάστασή του, ο χρόνος, δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που μετράνε τα ρολόγια και καταγράφουν τα ημερολόγιά μας. Εν τέλει, σύμφωνα με τον Βρετανό φυσικό John Gribbin «Στο Σύμπαν υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματα από όσα μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε οι αισθήσεις και οι επιστήμες μας». Η φύση του χρόνου –στην κλίμακα του χωροχρονικού συνεχούς– θεωρείται ένα «ζάρωμά» του. Εν κατακλείδι αντιλαμβανόμαστε πολύ λιγότερα από όλα αυτά που υπάρχουν εκεί έξω.
Mπορούμε να ελπίζουμε σε μια Νέα Γη κάπου εκεί έξω;
Η τεχνολογία θα μας οδηγήσει, βεβαίως στο απώτατο μέλλον, στο να αναζητήσουμε μιαν άλλη Γη, ή έναν άλλον Άρη. Ούτως ή άλλως θα υπάρχουν κάποιοι «άλλοι», κάπου αλλού, που πιθανότατα θα μας μοιάζουν και θα σκέφτονται για μακρινά «αδέλφια» τους, όπως εμείς, σ’αυτό το άπειρο πλήθος γαλαξιών και στον πραγματικά τεράστιο αριθμό αστεριών.
Φαίνεται πως είμαστε ακόμα στην αρχή. Η Κοσμολογία πλέον από την μυθολογία περνάει σε ένα άλλο επίπεδο ως επιστήμη. Τι θα πρέπει να περιμένουμε να συμβεί στις νέες επιστήμες τα επόμενα χρόνια;
Απόλυτο πιστεύω των ερευνητών των περασμένων αιώνων ήταν ότι το Σύμπαν υπήρχε από πάντα και θα υπάρχει για πάντα, αιώνιο και αμετάβλητο! Έτσι, υπό αυτές τις συνθήκες δεν είχαν νόημα και τα «ενοχλητικά» κοσμολογικά ερωτήματα: “- Πότε δημιουργήθηκε το Σύμπαν;” Και «Ποιός ή τί το δημιούργησε;». Η υπόθεση ότι το Σύμπαν είναι ομογενές και ισότροπο σε μεγάλη κλίμακα σημαίνει ότι είναι το ίδιο παντού –και πάντα– κατά μέσο όρο. Η φιλοσοφική έλξη της ιδέας ότι το Σύμπαν δεν είναι μόνο ομογενές και ισότροπο στον χώρο, αλλά και σταθερό στον χρόνο ήταν τόσο μεγάλη, ώστε η Σχολή των Βρετανών κοσμολόγων Sir Hermann Bondi , Sir Fred Hoyle και Thomas Gold να την ονομάσει «τέλεια κοσμολογική αρχή» και να την αναγάγει στο ύψιστο σημείο τελειοποίησης με το ονομαζόμενο «πρότυπο της σταθερής κατάστασης».
-Νόμιζα πως γεννήθηκε με ένα Μπιγκ Μπαγκ!
Στη Σύγχρονη Κοσμολογία, η θεωρία που επικρατεί είναι ότι το Σύμπαν δημιουργήθηκε από τη Μεγάλη Έκρηξη, το Big Bang. O επιστήμονας που έθεσε τα θεμέλια της επικρατούσας αντίληψης για τη γέννηση του Σύμπαντος από μια Μεγάλη Έκρηξη ήταν ο Βέλγος αβάς, μαθηματικός και αστρονόμος Ζωρζ Έντουαρντ Λεμαίτρ. Ο αβάς Λεμαίτρ, το 1927, θεώρησε το Σύμπαν σαν μια κοσμική μοναδικότητα χωρίς παρελθόν, υπερσυμπιεσμένο σε μια υπέρπυκνη ελαχιστότατη μάζα, μικρότερη σε μέγεθος από τον πυρήνα ενός ατόμου. Επομένως, το Σύμπαν ήταν απείρως μικρό και απείρως καμπύλο.
Σαν ένα αβγό!
Όλη η ύλη και η ενέργειά του ήταν περιορισμένες σε ένα μοναδικό –μαθηματικό– σημείο, το οποίο ο Λεμαίτρ –κατ’ αντιστοιχία με το κοσμικό αυγό των Ορφικών– το ονόμασε κοσμικό άτομο. Tο πρωτοάτομο αυτό κάποια στιγμή εξερράγη και δημιούργησε το Σύμπαν μας με τη συνεχή και συνεχιζόμενη διαστολή του.
Φυσικά, όλα αυτά είναι θεωρίες…
Όλα αυτά βεβαίως ηχούσαν σαν μια πολύ ωραία θεωρητική ιστορία… Εντούτοις, δύο χρόνια αργότερα, το 1929, ο Αμερικανός αστρονόμος Έντουιν Χαμπλ με τις αστρονομικές παρατηρήσεις του απέδειξε ότι όλοι οι γαλαξίες φαίνονται σαν να απομακρύνονται συνεχώς από εμάς.
Δηλαδή;
Δηλαδή, φαίνονται σαν να «δραπετεύουν» απομακρυνόμενοι από το κέντρο μιας φοβερής έκρηξης, που συνέβη στο απώτατο παρελθόν, έχοντας ταχύτητες ανάλογες της απόστασής τους. Αυτός είναι ο περίφημος νόμος του Χαμπλ (v = H0 ∙ r). Για την ακρίβεια όμως διαστέλλεται ο χώρος μεταξύ των γαλαξιών! Ωστόσο, οι θεωρητικές βάσεις της θεωρίας της Μεγάλης Έκρηξης τέθηκαν αργότερα, το 1948, από τον φυσικό Τζωρτζ Γκάμωφ και τους συνεργάτες του Ραλφ Άλφερ και Ρόμπερτ Χέρμαν. Οι επιστήμονες αυτοί υπολόγισαν θεωρητικά ότι αν το Σύμπαν μας είχε πραγματικά προέλθει από μια έκρηξη θα έπρεπε να μπορούμε να ανιχνεύσουμε τον απόηχό της μέχρι σήμερα σαν ένα υπόλειμμα μιας διάχυτης ακτινοβολίας μικροκυμάτων με θερμοκρασία πέντε βαθμούς Κέλβιν, δηλαδή 5 βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν. Δέκα έξι χρόνια μετά τη θεωρητική πρόταση του Γκάμωφ και των συνεργατών του, δύο Αμερικανοί ερευνητές των Εργαστηρίων της Bell Telephone, ο φυσικός Arno Allan Penzias και ο αστρονόμος Robert Woodrow Wilson μελετώντας την κατανομή της ακτινοβολίας που φτάνει μέχρι τη Γη, σε μήκη κύματος λίγων εκατοστών, ανίχνευσαν μια διάχυτη ακτινοβολία που έφτανε ομοιόμορφα σε όλα τα σημεία του διαστήματος και αντιστοιχούσε σε εκπεμπόμενη ακτινοβολία μέλανος σώματος θερμοκρασίας 2,7 βαθμών Κelvin. Τελικά, η ανιχνευθείσα ακτινοβολία από τους Penzias και Wilson δεν είχε ως αίτιό της καμιά γήινη ή αστρική πηγή και γι’ αυτόν τον λόγο θεωρήθηκε ότι ήταν ο ραδιοφωνικός απόηχος της Μεγάλης Έκρηξης!
Τι εννοείτε όταν λέτε «ραδιοφωνικός απόηχος»;
Η ισοτροπία της μετρηθείσας τότε ακτινοβολίας μικροκυμάτων υπήρξε εντυπωσιακή, εφόσον οι διαφορές έντασής της κατά τις διάφορες διευθύνσεις δεν ήταν μεγαλύτερες του 1%. Γι’ αυτή τους την ανακάλυψη, δηλαδή για την ανίχνευση του ραδιοφωνικού αποήχου της Μεγάλης Έκρηξης, οι δύο επιστήμονες τιμήθηκαν με το βραβείο Nobel Φυσικής το 1978. Τη δεκαετία του 1980 μετά από νέες μετρήσεις των Μαρκ Πόστμαν και Τομ Λώουερ διαπιστώθηκε μια ανισοτροπία της τάξεως του 0,001, η οποία όμως μπορεί να εξηγηθεί αν δεχτούμε ότι ο Γαλαξίας μας μαζί με 119 άλλους γαλαξίες –σε ακτίνα 500.000 ετών φωτός– κινείται, σε σχέση με το υπόβαθρο της κοσμικής ακτινοβολίας μικροκυμάτων, με ταχύτητα 690 Km/sec προς ένα σημείο του αστερισμού της Παρθένου. Επίσης, το 1989, εκτοξεύτηκε το τροχιακό αστεροσκοπείο COBE, το Cosmic Background Explorer, που εντόπισε κυματισμούς στην άκρη του Σύμπαντος, απόηχο της πρωταρχικής έκρηξης, ενώ μπόρεσε να μετρήσει και τις ανεπαίσθητες διακυμάνσεις στη θερμοκρασία (270 βαθμούς υπό το μηδέν) των μικροκυμάτων που κατακλύζουν ισότροπα τη Γη.
Aπίστευτο!
Από αυτές, μέσω πανίσχυρων υπολογιστών, δημιουργήθηκε η εικόνα του Σύμπαντος 380.000 έτη μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Σύγχρονες έρευνες του Σον Κάρολ στο CalTech, το2008 και του Ρότζερ Πενρόουζ στην Οξφόρδη,το 2011, υποστηρίζουν ότι οι ιδιομορφίες που παρατηρούνται στην ακτινοβολία υποβάθρου ίσως αποτελούν «ένδειξη ύπαρξης» πρότερων Συμπάντων και μεγάλων εκρήξεων! Οι απόψεις τους αυτές θα ενισχυθούν ή θα απορριφθούν όταν σε λίγα χρόνια ο δορυφόρος Planck της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (E.S.A.) θα μας δώσει τον ολοκληρωμένο χάρτη της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου.
Άρα έχουμε πολλά ακόμα να περιμένουμε από τις απαντήσεις της Επιστήμης στα επόμενα χρόνια.Οι νέες συζητήσεις -καθώς η φιλοσοφία έχει την τάση να μην είναι ανθρωποκεντρική- αφορούν -όπως καταλαβαίνω- δυο θέματα. Την Ύλη και τον Χρόνο. Ποια είναι τα νέα δεδομένα που θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε τι συμβαίνει εδώ ή εκεί πέρα;”
Κατά τη γνώμη μου το Σύμπαν είναι ανέκφραστο!
Πόσο ανέκφραστο; (!)
Ουσιαστικά αυτή η φράση σημαίνει ότι το Σύμπαν σαν ολότητα δεν εκδηλώνεται, δεν φανερώνεται, ούτε παρουσιάζεται στους καταγραφείς και μελετητές του, όσο κι αν η Κοσμολογία αποτελεί το φιλοσοφικό υπόβαθρο των Επιστημών του Διαστήματος. Επιπλέον, το Σύμπαν είναι αναρίθμητο, απρόσιτο στις ανθρώπινες αισθήσεις, κατανοητό μόνο στις λεπτομέρειες και όχι στην ολότητά του.
Σαν τον Θεό!
Το Σύμπαν δεν είναι μόνο ύλη, ούτε ένα μηχανιστικό κατασκεύασμα, έχει «ψυχή» και «νόηση» –όπως ο άνθρωπος– και σου αποκαλύπτεται στο μέτρο των δυνατοτήτων σου. Συνεπώς, όσο κι αν μετράς τα άστρα, όσο κι αν κυνηγάς τη γνώση για να την κατακτήσεις –με τις περιορισμένες και ανεπαρκείς ανθρώπινες αισθήσεις σου– αυτή δεν κατακτιέται… Τελικά, συγκεντρώνεσαι, αφυπνίζεις τις δυνάμεις σου, τις αναπτύσσεις όλο και περισσότερο και αφήνεσαι… Τότε η γνώση θα έρθει σε σένα για να καταλάβεις όμως μόνο όσα εκείνη θέλει να σου αποκαλύψει. Στροβιλίζεσαι γύρω της, σαν τους μεβλεβήδες δερβίσηδες Σούφι, σαν ένας περιδινούμενος μυστικιστής χορευτής που η στροβιλιστική κίνησή σου αντιπροσωπεύει την περιστροφή του Σύμπαντος… Αυτής της μακρινής ολότητας. Κι όλο αναρωτιέσαι: Μπορώ να το καταλάβω, άραγε;
Και ποια είναι η απάντηση;
Η απάντηση εξαρτάται από εσένα. Είναι μακρινό στις τεράστιες αποστάσεις του, αλλά είναι υπαρκτό. Δεν είναι κενό, ούτε εξάλλου υφίσταται κενό για τη Φυσική…
H Φύση απεχθάνεται το κενό!
Σήμερα ό,τι αποκαλούμε στη Φυσική κενό δεν σημαίνει πια τον χώρο που δεν περιέχει τίποτα. Θεωρούμε ότι πρόκειται για έναν χώρο γεμάτο με στοιχειώδη σωματίδια, όπου οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους είναι συνεχείς και γι’ αυτό αλληλοεξουδετερώνονται. Νους και ψυχή, ψυχή και σκέψη, ήχος και μελωδία, ίσως στην αρμονία των σφαιρών ή στου χωροχρόνου τη ροή να βρεθεί η σχετική αλήθεια. Ίσως πάλι κι αυτά να μην είναι αρκετά για να αντιληφθούμε τη συμπαντική δυναμική.
Ένας Έλληνας αστροφυσικός στην Αμερική- ο Παπαγιάννης- έλεγε πως είμαστε έτοιμοι να αποικίσουμε το σύμπαν, αλλά θα πάρει μερικά δισεκατομμύρια χρόνια….Εσείς τι πιστεύετε;
Ο αείμνηστος διαπρεπής αστροφυσικός Μιχάλης Παπαγιάννης ήταν καθηγητής Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης.Υποστήριζε σε επιστημονικές εργασίες του ότι τα σχέδια για τον αποικισμό του Γαλαξία μας ήταν έτοιμα και ότι σε 10 εκατομμύρια χρόνια θα είχαμε αποικίσει, αν ξεκινούσαμε σήμερα, όλους τους πλανήτες του Γαλαξία μας που θα είχαν συνθήκες παρόμοιες με αυτές της Γης. Σημειώνω ότι αυτός είναι ουσιαστικά χρόνος μηδέν στην ιστορία του Σύμπαντος. Ο Μιχάλης Παπαγιάννης υποστήριξε ακόμα, στο 1ο Πανελλήνιο Αστρονομικό Συνέδρίο στην Αθήνα, τον Σεπτέμβριο του 1992, ότι προκειμένου να διερευνηθεί η διέλευση εξωγήινων ιπτάμενων συσκευών από τη γήινη ατμόσφαιρα, πρέπει να ανιχνευτεί σ’ αυτήν η ύπαρξη του χημικού στοιχείου τρίτιον (υδρογόνο-3 ή υπερβαρύ υδρογόνο), ένα από τα ραδιενεργά ισότοπα του υδρογόνου.
Πως παράγεται το τρίτιον;
Το στοιχείο αυτό παράγεται ως κατάλοιπο της λειτουργίας διαστημικών κινητήρων, που δεν έχουν κατασκευαστεί ακόμα στη Γη και που θα λειτουργούν στο μέλλον μετατρέποντας το υδρογόνο σε ήλιον. Πιθανότατα τώρα τέτοιοι κινητήρες να είναι υπό κατασκευή στη NASA. Σήμερα επειδή οι συνθήκες που επικρατούν στη Γη δεν επιτρέπουν τη φυσική δημιουργία τριτίου, η πιθανή ανίχνευσή του θα σήμαινε την παρουσία εξωγήινων διαστημοπλοίων που θα πρέπει να κινούνται με τη βοήθεια των εξελιγμένων αυτών διαστημοκινητήρων. Άρα η επιστήμη μας δίνει τη δυνατότητα, και ακόμα είμαστε στην αρχή…, να «σκεφτόμαστε» για έναν αποικισμό του Γαλαξία μας στο απώτατο βεβαίως μέλλον. Όλα, όπως βλέπετε, θεωρητικά είναι πιθανά.
Δηλαδή, ο αποικισμός του Γαλαξία στο απώτατο μέλλον είναι πιθανός. Έχετε πει -αν κατάλαβα καλά- πως υπάρχουν νοήμονα κοσμικά νέφη και ενεργειακά πλάσματα -μια ζωή που μπορεί να στηρίζεται σε άλλα στοιχεία από την δική μας…
Οι απόψεις για νοήμονα κοσμικά νέφη και ενεργειακά πλάσματα θέλουν να δείξουν ότι τα θέματα της σύχρονης Αστροφυσικής πολλές φορές ξεπερνούν και τα πιο ευφάνταστα έργα επιστημονικής φαντασίας. Πραγματικά όμως έχει ερευνηθεί η ύπαρξη αμινοξέων στα κοσμικά νέφη, που είναι πηγή ζωής. Όμως, η Βιοαστρονομία ή Αστροβιολογία έχει την ιδιαιτερότητα να ψάχνει να βρει κάτι που δεν γνωρίζει πως ακριβώς είναι.
Τι εννοείτε όταν λέτε «πηγή ζωής»;
H νοήμων εξωγήινη ζωή πρέπει να είναι σύνθετη και πολυκυτταρική. Συνεπώς, αν μη τι άλλο δεν θα είναι μικροσκοπική. Οι φυσικοχημικές ιδιότητες είναι παγκόσμιες και έτσι δεν είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι θα έχει κάποια βασικά κοινά χαρακτηριστικά με εμάς. Φως, ήχος και οσμή πρέπει να υπάρχουν σε όλο το Σύμπαν, έτσι οι εξωγήινοι πρέπει να έχουν κεφάλι με μάτια, αυτιά, μύτη και όλα αυτά κοντά σε έναν μεγάλο και πολυσύνθετο εγκέφαλο.
Άρα οι εξωγήινοι όχι μονάχα υπάρχουν αλλά έχουν και μεγάλο εγκέφαλο!
Οι «εξωγήινοι» θα πρέπει να έχουν άκρα για να μετακινούνται, να φτιάχνουν όργανα και να τα χειρίζονται! Ίσως να έχουν περισσότερα άκρα και μάτια από μας, πάντως όχι πολλά για να μην υπερφορτώνουν τον εγκέφαλό τους. Ωστόσο, υποστηρίζω ότι έχουμε ενστερνιστεί μια οπτική παρωπίδων. Αναζητούμε, τόσο στους δικούς μας πλανήτες όσο και στους εξωπλανήτες, συνθήκες που θα επέτρεπαν την ανάπτυξη ζωής με όρους της δικής μας γήινης ζωής. Με άλλα λόγια, η όλη μας αναζήτηση στρέφεται γύρω από την ύπαρξη νερού και οξυγόνου. Ελάχιστοι έχουμε διανοηθεί ότι ζωή μπορεί να έχει αναπτυχθεί σε συνθήκες πλήρους έλλειψης των δύο αυτών βασικών συστατικών της δικής μας ζωής.
Εννοείτε ότι μπορεί να υπάρχει ζωή και χωρίς νερό και οξυγόνο.
Ο Τιτάνας, ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου, έχει άφθονο αιθάνιο και μεθάνιο σε υγρή μορφή. Το διαστημόπλοιο Huygens έδειξε ότι στον Τιτάνα επιτελείται ένας εκπληκτικός πλήρης υγρός κύκλος παρόμοιος με τον υδρολογικό κύκλο της Γης, βασισμένος στα δύο αυτά υγροποιημένα αέρια.
Τι σημαίνει αυτό;
Ποτάμια, λίμνες, εξάτμιση, σύννεφα… Βροχή υδρογονανθράκων που ξαναγεμίζει τις λίμνες και τα ποτάμια. Βέβαια, λείπει το νερό… αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι σύνθετοι υδρογονάνθρακες αποτελούν τα δομικά συστατικά της δικής μας ζωής. Το DNA και το RNA σχηματίζονται από συμπλέγματα που απαιτούν οξυγόνο και φωσφόρο και αξιοποιούν το νερό για το «δέσιμο των υλικών» και τη «μεταφορά της πληροφορίας». Ο αστροβιολόγος του MIT William Bains πρόσφατα ανέφερεότι «η ζωή χρειάζεται ένα υγρό. Αλλά αν υπάρχει ζωή στον Τιτάνα, τότε το αίμα της πρέπει να βασίζεται σε υγρό μεθάνιο και όχι σε νερό. Αυτό σημαίνει ότι η όλη του χημεία είναι ριζικά διαφορετική από ό,τι γνωρίζουμε. Τα μόριά του μπορεί να είναι φτιαγμένα από στοιχεία, που και τα δικά μας χρησιμο-ποιούν, αλλά διατεταγμένα σε μι-κρότερα μόρια και με πολλή μεγαλύτερη χημική αντιδραστικό-τητα, καθόσον η διαλυτότητα των χημικών στο υγρό μεθάνιο είναι περιορισμένη…».
Bλέπετε ένα σύμπαν «ευτυχίας κι αγάπης», αλλά άλλοι βλέπουν κινδύνους εκεί πέρα. Δεν σας φοβίζει το ταξίδι προς τα άστρα;”
Ποτέ δεν με φόβισε ένα ταξίδι στα άστρα. Μη σας πω άλλωστε ότι το επιζητώ! Θεωρώ ότι η σιωπηλή και άτολμη ενατένιση του ανθρώπου προς τη μυστικιστική, ουράνια πλάση δημιουργεί περίεργα οράματα και εικόνες, ακριβώς εκείνες τις στιγμές που ο ίδιος ο άνθρωπος αναμένει καρτερικά την αποκάλυψη της συμπαντικής αλήθειας.
Ποια είναι αυτή η συμπαντική αλήθεια;
Η μουσική του Σύμπαντος και ο ήχος των οργάνων, αυτή η πυθαγόρεια αρμονία των σφαιρών και οι «περίεργοι» ήχοι που δονούν και κινούν το Σύμπαν, ταυτόχρονα δονούν και την ψυχή του ανθρώπου, ενώ παράλληλα γίνονται ο δίαυλος για την ένωσή του με το πνευματικό Υπερπέραν. Τούτη η μυστική και άμεση σχέση ανθρώπου και Σύμπαντος δίνει τα νοήματα της ζωής και επιτυγχάνεται με τους κύκλους των ανάδρομων τροχιών, οι οποίοι, κινούμενοι άλλοτε προς τα εμπρός και άλλοτε προς τα πίσω, ενώνουν την ψυχή του ανθρώπου με την υπέρτατη θεότητα, γεγονός που αποτελεί και την ύψιστη πνευματική ολοκλήρωσή της. Η ωχρή Σελήνη, το λαμπρό και ζωογόνο άγγιγμα των ακτίνων του Ήλιου και η ιριδίζουσα σιγή των άστρων διδάσκει ποιητές, μύστες και δραματουργούς. Σ’ αυτή την ομορφιά, σε τούτη τη συμπαντική τελετουργία, ο άνθρωπος –με συντροφιά το χλωμό φως της Σελήνης– όταν τα ουράνια είναι ανοιχτά…, εκφράζει, εδώ στη Γη, τις συμπαντικές σκέψεις τους και επιζητά την πραγματοποίησή τους. Εμπρός φίλοι μου, τολμήστε να εκφράσετε τις ενδόμυχες σκέψεις σας… Να ξέρετε ότι τα ουράνια πάντοτε συνωμοτούν και σας βοηθούν στην πραγματοποίησή τους!
Tα νέα είναι ευχάριστα, λοιπόν κι ο κόσμος τα υποδέχεται μάλλον θετικά, αλλά πόσο εφικτή είναι αυτή η φυγή προς τα άστρα;
Στη σύγχρονη Φυσική και Αστροφυσική έχουμε ένα διαφορετικό είδος προσέγγισης της γνώσης. Προσπαθούμε να την προσεγγίσουμε με μια άλλη θέαση της «ουσίας» του κόσμου και των πραγμάτων. Μια θέαση της συμπαντικής ουσίας, που ίσως αφορά τα πραγματικά στοιχεία τα οποία πολλές φορές βρίσκονται πίσω από την επιφάνεια των πραγμάτων και γι’ αυτό τον λόγο θεωρώ ότι είναι «αθέατα», δηλαδή μη αντιληπτά από τις αισθήσεις μας. Τα σύστροφα μονοπάτια της Αστροφυσικής μάλλον αυτόν τον ρόλο παίζουν. Να καθοδηγήσουν, δηλαδή τα «μάτια», μέσω ή μέσα από τον ζαφειρένιο ουρανό, σε έναν κόσμο φτιαγμένο από «αθέατο» –για μας– υλικό. Ένα υλικό που δεν μπορούν να αντιληφτούν οι γήινες αισθήσεις μας. Ίσως πάλι τα σύστροφα μονοπάτια, που λέω, να είναι οι «σκουληκότρυπες» (οι γέφυρες Einstein-Rosen), πραγματικές ή μάλλον θεωρητικές στοές «γεμάτες στροφές», που η σύγχρονη Αστροφυσική θεωρεί ότι, αν δεν είναι «οφθαλμαπάτη», μάλλον θα μας οδηγήσουν θεωρητικά σε έναν κόσμο ονειρικό μέσω του κρυφού εκείνου κώδικα της γνώσης.
Καταλαβαίνω τον «ζαφειρένιο ουρανό», αλλά τι είναι η «σκουληκότρυπες;»
Οι αστροφυσικοί έδωσαν στη γέφυρα Einstein-Rosen το όνομα «σκουληκότρυπα», λόγω της ιστορίας που χρησιμοποιούσαν οι Άραβες μυστικιστές προκειμένου να περιγράψουν το μυστήριο του Χρόνου. Οι Άραβες έλεγαν ότι «το σκουλήκι, τρυπώντας και τρώγοντας το μήλο παχαίνει μέχρι να βγει από την άλλη πλευρά του μήλου. Κι έτσι δεν χωράει να ξαναγυρίσει από τον ίδιο δρόμο προς τα πίσω μέσα στη σκουληκότρυπα…». Πέρα από αυτά, για τον κόσμο μας, είτε προέρχεται από την εξέλιξη μιας μελανής ή μιας λευκής οπής, ενυπάρχει πάντοτε η θεωρητική δυνατότητα να προέρχεται από ένα άλλο Σύμπαν το οποίο συνυπάρχει με το δικό μας, αλλά δεν είναι δυνατόν να το αντιληφτούμε.
Μήπως αυτή είναι η φυγή προς τα άστρα;
Όπως βλέπετε, η σύγχρονη Αστροφυσική, όπως έχω αναφέρει ήδη, έχει κάνει τεράστια άλματα, τα οποία πολλές φορές έχουν υπερκεράσει και τους πιο ευφάνταστους σκηνοθέτες στις «διαστημικές» ταινίες τους.
Aς κάνουμε ένα άλμα στο χρόνο- μερικά δισεκατομμύρια χρόνια (!). Πως βλέπετε την Γη, ίσως από κάποιο άλλο πλανήτη- και τον κόσμο μας, εκεί και τότε; Θα υπάρχει και πώς θα είναι;
Ο χρόνος, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, νοείται ως η κινητή εικόνα της αιωνιότητας! Σ’ αυτήν την αιωνιότητα αποζητούμε μια συνύπαρξη εποχών, που ίσως αντιπροσωπεύει το «ενδιάμεσο» του Πλωτίνου σε χρόνους ακαθόριστους, -την αιωνιότητα -και μυστικούς -χρόνος ως ζωή και δημιουργική δύναμη. Οι αόρατες, απροσδιόριστες και αινιγματικές μελανές οπές μέσα από τις σκουληκότρυπες Αϊνστάιν-Ρόζεν ίσως μας οδηγούν σε άλλους παράλληλους ή αντιπαράλληλους κόσμους. Δηλαδή σε «άλλους χωροχρόνους», σε «χώρους μαγικούς». Στους χώρους αυτούς οι έννοιες «πριν», «τώρα» και «μετά» έχουν νόημα μόνον όταν αναφέρονται σε «γεγονότα» της ίδιας τοπικότητας. Το ταξίδι στον χρόνο, όπως λέει η ερώτηση, «προσδιορίζεται» από τη θεωρία της Γενικής Σχετικότητας. Οι βασικές αρχές της θεωρίας του Άλμπερτ Αϊνστάιν δείχνουν ότι ο χρόνος «κυλάει» πιο αργά σε περιοχές με ισχυρή βαρύτητα.
Τι θα πει o χρόνος κυλάει πιο αργά;
Αυτό πολύ απλά πάει να πει ότι προκειμένου να κατασκευαστεί μια «μηχανή του χρόνου» πρέπει να αλληλοσυνδεθούν δύο περιοχές στις οποίες ο χρόνος θα ρέει με διαφορετική ταχύτητα. Ας θεωρήσουμε λοιπόν τη Γη και τον χώρο γεγονότων μιας μελανής οπής όπου τα ισχυρά βαρυτικά πεδία κάνουν τον χρόνο να ρέει υπερβολικά αργά. Αν λοιπόν μπορούσαμε να κάνουμε ένα ταξίδι από τη Γη προς τη μελανή οπή ή σε κάποιον κοντινό σ’ αυτή πλανήτη, θα ταξιδεύαμε πίσω στον χρόνο αφού στη Γη αυτός ρέει πολύ γρηγορότερα από ότι στη μελανή οπή! Ωστόσο, οι μελανές οπές συνδέονται με το μυστήριο και τον αρχέγονο φόβο του ανθρώπου για τη συντέλεια του κόσμου και την καταστροφή του. Η έννοια και η υφή της μελανής οπής δεν είναι πλήρως κατανοητή και –λόγω αυτού– αποτελεί το μεταίχμιο μεταξύ επιστήμης και φαντασίας. Τελικά, αντιπροσωπεύει τον θάνατο ενός υπερμαζικού αστεριού ή τη θύρα για ένα άλλο Σύμπαν τελείως διαφορετικό από το δικό μας; Μήπως όμως αποτελεί τη θύρα για ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή;
Αν με ρωτάτε, φοβάμαι πως θα είναι χωρίς επιστροφή!. Yπάρχει Θεός- ή ένα είδος δημιουργού;Τι πιστεύετε;
«Τα μυστικά του Σύμπαντος, όρια φαντασίας»… Αυτή η φράση δηλώνει ότι μόνο ο μυημένος, ο οπαδός του αιωνίου φωτός μπορεί να καταλάβει και να κατανοήσει διαισθητικά την απεραντοσύνη του Σύμπαντος; Συνείδηση, νους, ψυχή, Θεός δημιουργός, κόσμος! Ταξίδια του νου ή «στροβιλισμοί ζωής»; Κι ο χρόνος του ταξιδιού; Ίσως είναι η διάρκεια του φαινομένου στη συνείδησή μας. Ίσως πάλι είναι μια μετάπλαση της εμπειρίας –μέσω της φαντασίας– αλλά σε προσωπική έκφραση. Πώς να κατανοήσεις και να συλλάβεις το ακατάληπτο; Πώς να καταλάβεις τον προορισμό σου; Κι όμως, παρ’ όλα αυτά, το μυστήριο του Σύμπαντος –μέσα από θεωρίες, εξισώσεις και αριθμούς– γεννά απορίες, προκαλεί τον θαυμασμό και γίνεται απαραίτητο συστατικό της γήινης ζωής μας… «Οι αριθμοί, μπερδεύουν την ουσία». Η αλήθεια είναι ότι οι καταστάσεις της ύλης θα «δαμαστούν» όχι από τους αριθμούς, αλλά από μια συνειδησιακή αφή και ουσία της γνώσης, την πεμπτουσία!
Ποια είναι η πεμπτουσία;
Το καθιερωμένο πρότυπο, το standard model της Μεγάλης Έκρηξης του Big Bang δυστυχώς δεν δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα που ανακύπτουν, για τη δημιουργία, την εξέλιξη και τις συνέπειες του Σύμπαντος, αυτού του κολοσσιαίου δημιουργήματος! Υπάρχουν ακόμα πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Για παράδειγμα, είναι ανεξήγητο το γιατί η κατανομή της ύλης ήταν τόσο ομογενής και ισότροπη, δηλαδή ίδιας υφής και ίδια προς όλες τις διευθύνσεις. Ομοίως, παραμένει αναπάντητο το ερώτημα γιατί και πώς από αυτή τη συγκεκριμένη ομοιόμορφη κατανομή της ύλης προήλθαν, αυτά τα «μορφώματα δομών», δηλαδή οι γαλαξίες και τα σμήνη γαλαξιών;
Πως προήλθαν;
Αυτό το δημιούργημα, που πρώτος ο μύστης Πυθαγόρας ονόμασε Κόσμο, το ψάλλει μια ωδή των εξισώσεων, που, στη σκέψη μου, δεν είναι τίποτα άλλο από την αρμονία των σφαιρών της Σχολής των Πυθαγορείων. Και εδώ ακριβώς «αντηχεί» το ερώτημα από τον Φάουστ του Γκαίτε: “Was die Welt imInnerstern zusammenhält?” Δηλαδή: «Τί συγκρατεί εσώτατα τον κόσμο;». Είναι φανταστικό το γεγονός ότι στα σημερινά μεγάλα διεθνή Εργαστήρια οι φυσικοί των στοιχειωδών σωματιδίων εργάζονται προσπαθώντας να διεισδύσουν ακόμα βαθύτερα στην πραγματικότητα, μέσα στον πυρήνα του ατόμου και να ανακαλύψουν τις ασθενείς και ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις, που συγκροτούν τη δομή του και ίσως εκείνες τις δυνάμεις που «έπλασαν» το κολοσσιαίο αυτό δημιούργημα. Οι έρευνες συνεχίζονται και θα συνεχίζονται όσο προχωράμε βαθύτερα στον ατομικό πυρήνα και ανακαλύπτουμε –μέσω των βίαιων συγκρούσεων που δημιουργούμε– συνεχώς νέα στοιχειώδη σωμάτια. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: «Τί συγκρατεί εσώτατα τον κόσμο τον δικό μας; Δυνάμεις οι πυρηνικές; ή το πνεύμα και η παντοδυναμία του Θεού;». Κι εδώ σαν αρχαίος Έλληνας Πυθαγόρειος παρατηρώ το στερέωμα, ένα πραγματικό κόσμημα, και γράφω στα «Γήινα και Συμπαντικά: “ Η φύση ένα κόσμημα μας σιγομουρμουρίζει… κι όλα τα άλλα ωχριούν σε τόση ομορφιά»
Πίσω από όλα αυτά και τον ενθουσιασμό για την πορεία προς τα άστρα υπάρχει μόνο μία επιθυμία του γήινου «καταναλωτή». Η αθανασία! Ήδη πολλοί ονειρεύονται οικόπεδα κι εξοχικά σε άλλους πλανήτες. Τι πιστεύετε; Ποιο είναι το μέλλον του ανθρώπου -μέσα σε ένα – φιλικό κατά τη γνώμη σας, εχθρικό για άλλους- σύμπαν;
Ας «πλησιάσουμε» πρώτα τους πλανήτες με επανδρωμένα διαστημόπλοια και ας μιλήσουμε μετά για οικόπεδα κι εξοχικά σ’ αυτές τις αφιλόξενες για τον άνθρωπο περιοχές.. Φιλοσοφικά θεωρώ ότι προσεγγίζουμε νοητικά όλα αυτά που χάνονται πέρα μακριά στον χώρο και τον χρόνο… και τις σκοτεινές νύχτες, όταν παρατηρείς τα χιλιάδες άστρα στο στερέωμα, αναλογίζεται τη μικρότητά σου και στοχάζεσαι… Και τότε «γίνεσαι» πραγματικός αστρονόμος, εκείνος ο ερευνητής που παρατηρεί το ουράνιο μεγαλείο και προσπαθεί… να ασχοληθεί με τους νόμους που διέπουν τις κινήσεις και τις μεταβολές των άστρων, μήπως «κατανοήσει» κάτι από «την αστρική βουή ή τη θεϊκή βούληση»!
Φοβάμαι πως από την Κοσμολογία επιστρέφουμε στην Φιλοσοφία…
Πέρα από τα βασικά κοσμολογικά ερωτήματα: Ποιοι είμαστε; Από πού ερχόμαστε; Πού πάμε; Οι βασικές ερωτήσεις μας εδράζονται σε δύο θεμελιώδη ερωτήματα: στο «τι» και στο «ποιος». Με το πρώτο ερώτημα, το «τι», ασχολούνται κυρίως οι Θετικές Επιστήμες, όπου το αντικείμενο θεωρείται εξωτερικό και διαχωρισμένο από τον άνθρωπο. Με το δεύτερο βασικό ερώτημα, το «ποιος», ασχολούνται οι μελετητές των ανθρωπιστικών σπουδών, δηλαδή οι επιστήμες του υποκειμένου, όπως η Φιλοσοφία, η Ψυχολογία, η Κοινωνιολογία κ.ά. Συνεπώς, σ’ αυτήν την προοπτική οι σχέσεις θετικών και ανθρωπιστικών επιστημών αντανακλούν τη γενική αντίληψή μας για την υπερβατική σχέση υποκειμένου και αντικειμένου.Υπερβατική σχέση;
Το υποκείμενο και το αντικείμενο, τα δύο αυτά βασικά στοιχεία του ίδιου πολύπλοκου αινίγματος, συναρτούν μια μεταφυσική εξίσωση, η οποία, δυστυχώς, δεν προσφέρεται για αλγεβρική επίλυση. Στο σημείο αυτό υπεισέρχονται ακραίες απόψεις της Φυσικής και της Αστροφυσικής, όταν μιλάμε για αθέατους, μη αισθητούς κόσμους και αντιπαράλληλα –ως προς το δικό μας– σύμπαντα. Επομένως, η πρώτη ακραία λύση εξαφανίζει από τη σχετική εξίσωση το αντικείμενο. Ο κόσμος μας αλλάζει, εξαϋλώνεται, μεταμορφώνεται… Πού; Ίσως σε μια εικόνα της συνείδησης; Η δεύτερη ακραία λύση εντοπίζεται στην απώλεια του υποκειμένου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η συνείδηση δεν είναι παρά ένας αντικατοπτρισμός του κόσμου.
Ποιος είναι
Ο Στράτος Θεοδοσίου είναι αναπληρωτής καθηγητής της Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών του Τμήματος Φυσικής, στον Tομέα Aστροφυσικής, Aστρονομίας και Mηχανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα, εκτός από την Ιστορία και Φιλοσοφία της Αστρονομίας και των Φυσικών επιστημών, καλύπτουν ευρύτερες περιοχές της Αστροφυσικής, όπως Φασματοσκοπία, Αστρικές ατμόσφαιρες, Διπλά και πολλαπλά συστήματα αστέρων και αστρική εξέλιξη.
Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 300 επιστημονικές πρωτότυπες εργασίες σε Διεθνή Περιοδικά ή Πρακτικά Συνεδρίων και εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα στον ελληνικό ημερήσιο και περιοδικό τύπο. Το συγγραφικό του έργο για το οποίο έχει κατ’ επανάληψη βραβευτεί με πολλά βραβεία, περιλαμβάνει δέκα πέντε βιβλία, ευρείας κυκλοφορίας από τις Εκδόσεις Δίαυλος, που καλύπτουν τους τομείς των επιστημονικών ενδιαφερόντων του στην Αστροφυσική, στην Αστρονομία και στην Ιστορία και Φιλοσοφία της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών.
Είχατε μάθει να πυροβολείτε από πέντε χρονών;
Είναι αλήθεια ότι πήρατε μαζί σας και το όπλο;
Eίναι από το ημερολόγιο που κρατούσα στο ταξίδι.
Ναι. Η μεξικάνικη αστυνομία είχε πιάσει τα μέλη του κινήματος M26 και μαζί τον Φιντέλ κι εμένα. Απελευθερώθηκα 25 Νοέμβρη και με άλλα ογδόντα δύο άτομα με το πλοίο Γκράνμα που είχε αγοράσει ο Φιντέλ αποβιβαστήκαμε στην Κούβα, μέσα σε καταιγίδα.
Τότε γνωρίσατε την Αλέιντα.
Ως Ραμόν Μπενίτες φτάνετε στο Κονγκό, την Τανζανία και τελικά στη Βολιβία. Η Αλέιντα προσπάθησε να σας πείσει να γυρίσετε πίσω από το Κονγκό. Γυρίσατε μετά από ένα ταξίδι στην Πράγα κι είδατε τα παιδιά σας μεταμφιεσμένος ως θείος Ραμόν…
Δε προσπάθησα να πεθάνω ή να μην πεθάνω. Δε σχεδίασα τίποτα. Αυτό ήταν ένα ενδεχόμενο και το ήξερα.
