Κι όταν στην οδό Σταδίου, στο σημείο, που όπως θα πει σε λίγο ο Μίκης, ο εχθροί επισήμαναν, απομόνωσαν και σκότωσαν το γελαστό παιδί, τα πλήθη αυθόρμητα παραμέριζαν, αφήνοντας στην άσφαλτο και το πεζόδρομιο ένα κενό...Τι κενό; Ενα λοφίσκο από κόκκινα γαρύφαλλα και τριαντάφυλλα, που ψήλωνε από στιγμή σε στιγμή:
....τα γαλάζια μάτια σου
μας καλούνε.
Κι όταν εμπρός στην Μητρόπολη, μέσα στην έντονη μυρωδιά της φρεσκοκομμένης δάφνης και το τραγούδι που αναθεμάτιζε αυτούς που σκότωσαν το Σωτήρη, με τα στεφάνια και τις σημαίες τους, είδα τον Γλέζο, είδα τον Ηλιού, είδα τον Βάρναλη, είδα τον Παπανδρέου και τους άλλους υπουργούς της ΕΚ κι αντιλαλήσαν τα συνθήματα:
Ενότητα
Ο Στρατός με το λαό.
Γονάτισα κι εγώ μέσα στο δρόμο και σα μικρό παιδί που πρωτοπάει στο σκολειό συλλάβιζα ένα πανώ:
ΚΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΠΕΘΑΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΘΕΙΑ Η ΔΑΦΝΗ. ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΑΝΕΙΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ.
ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ: Η ΧΑΜΕΝΗ ΆΝΟΙΞΗ
Η Αριστερά και το «Κέντρο»
Στο συλλογικό έργο Η έννοια της Αριστεράς, ο Μάσιμο Κατσάρι γράφει ότι «Ο όρος ‘Αριστερά’ υπομένει το βάρος μιας μοιραίας ιστορίας» και «ανήκει στους συμβολισμούς εκείνους που αποτελούν τα κλειδιά του πολιτισμού μας, στο συλλογικό υποσυνείδητο». Η παλιά σημασία του όρου ταυτίζεται προφανώς με την ....α-δεξιότητα, την ανικανότητα, το να φοράς κάτι ανάποδα.
«Δεν είμαι πια βέβαιος τι σημαίνει ‘αριστερός’», γράφει στο ίδιο βιβλίο ο Φεντερίκο Στάμε. «Το πρόβλημα του νέου ορισμού της Αριστεράς είναι το πρόβλημα ενός νέου ορισμού της ελευθερίας».
Η ταύτιση της Αριστεράς με τον μαρξισμό και η επιβολή μιας μονολιθικής ορθοδοξίας έγινε με βάναυσο, στρατιωτικό, αιματηρό τρόπο. Όμως ο σταλινισμός δεν είναι απαραίτητο να εμπεριέχεται στον μαρξισμό. Ο λενινισμός είναι μια παραχάραξη του μαρξισμού. Η πρώτη διάσπαση ενός νέου κινήματος που είχε ως άξονα τον «εργατισμό» ήταν αυτή ανάμεσα κομμουνιστές και αναρχικούς. Οι αναρχικοί χάραξαν τη δική τους ιστορία -συμμετείχαν ακόμα και σε διακυβέρνηση- και εμπότισαν την κοινωνία με ορισμένες ιδέες για την ελευθερία, αλλάζοντας τη ζωή της Δύσης και χάθηκαν μαζί με τους φουτουριστές, τους σουρεαλιστές μέσα στην ουτοπία τους.
Οι κομμουνιστές, στη δεύτερη μεγάλη διάσπαση τους, στις αρχές του 20ου αιώνα, ξεκαθάρισαν τις θέσεις τους -πολλές φορές με αίμα- απέναντι στους σοσιαλδημοκράτες, απέναντι στις «γριούλες της Δεύτερης Διεθνούς» όπως έλεγε ο Λένιν. Έκτοτε διασπάστηκαν επ’ άπειρον σε τροτσκιστές -πάλι με αιματηρό τρόπο και δολοφονίες- σε μαοϊκούς, χοτζεϊκούς, ρεβιζιονιστές, ορθόδοξους τροτσκιστές, ευρωκομμουνιστές... απειροελάχιστα μόρια και άτομα ενός συστήματος που έπαψε να έχει συνείδηση της ενότητας του χώρου.
Η μετατροπή της «ορθόδοξης» κομμουνιστικής Αριστεράς σε ένα είδος εκκλησίας την αποξένωσε από την έννοια της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Η κατάρρευση του σοσιαλιστικού μπλοκ, απέδειξε οριστικά την αποτυχία αυτού του «δρόμου» . Ισως τελικά να μην υπήρξε καθόλου αριστερός αυτός ο χώρος από την εποχή που ο Στάλιν εξόντωνε έναν έναν τους συντρόφους του. Αυτό εξηγεί πολύ καλά το πως συνασπίζονται σήμερα εθνικιστές και «κομμουνιστές» κάτω από τα πλακάτ της «Μεγάλης Σοβιετικής Ενωσης».
Η νέα εποχή, που άρχισε με νεκρολογίες για τον ανύποπτο για όσα θα συνέβαιναν Καρλ Μάρξ, επαναφέρει έναν διάλογο σταματημένο από πολύ παλιά και θέτει πάλι το ερώτημα: «Τι είναι η Αριστερά;». Αν το βασικό ζητούμενο δεν είναι η κατάκτηση ή η απονέκρωση του κράτους, τότε μπορεί να υπάρξει δημοκρατική και φιλελεύθερη Αριστερά που δεν θα ταυτίζεται με τον κρατισμό, δεν θα θεωρεί το «κόμμα-στρατό» αναγκαίο για την οργάνωση της και δεν θα φοβάται την οικονομία της ελεύθερης αγοράς.
Δεν είναι καθόλου άσχετο πως η οργάνωση νεολαίας του ΚΚΕ εσωτερικού λεγόταν «Ελληνική Κομμουνιστική Νεολαία- Ρήγας Φερραίος». Ο Ρήγας ονειρευόταν μια πανβαλκανική ομοσπονδία. Η Επανάσταση έγινε, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι απέτυχε. Δεν ολοκληρώθηκε και η Ελλάδα ήταν πάντα μια αποικία. Ενα προτεκτοράτο. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης, ένας ήρωας της Επανάστασης που ύμνησε ο Ουγκώ, στα γεράματα ηγήθηκε μιας διαδήλωσης νέων, των πρώτων ελλήνων φοιτητών. Υστερα έγινε, λένε «δοτός» πρωθυπουργός των Μεγάλων Δυνάμεων που πάντα κυβερνούσαν την Ελλάδα.
Οταν με τα πολλά, έγινε πανεπιστήμιο, η τότε «Χρυσή Νεολαία» ήταν χωρισμένη σε «Γαριβαλδικούς» και «Αυστριακούς» Φοιτητές. Τώρα είχαμε τα νεράτζια. Τότε εξεγέρθηκαν φορώντας ψάθινα καπέλα! Η εφημερίδα «Αυγή» γράφει το ...1859.
«Ουδείς έχει το δικαίωμα να φέρεται βαναύσως εις έναν κόσμον ο οποίος μάχεται δια το δίκαιον και την αλήθειαν, ασχέτως εαν παρασύρεται υπό αναρχικών στοιχείων εις πράξεις αντικοινωνικάς».
Οι φοιτητές ζήτησαν να δουν τον Οθωνα. Τους υποδέχτηκαν με σφαίρες. Υστερα κάλεσε τον υπουργό Στρατιωτικών Σμολένσκυ και του ζήτησε να τους «στιγματίσει» με βιτριόλι! Εκείνος αρνήθηκε και παύτηκε. Ο Κανάρης συνέτισε τους φοιτητές, η ιστορία κύλησε, αλλά ήσυχα. Οι διαδηλωτές χρησιμοποιούσαν τότε αντί για ...μολότωφ δίχτυα ψαρέματος που τα πέταγαν στο ιππικό. Τελικά τον διώξανε τον Οθωνα. Ενας φοιτητής της Νομικής με ένα ρεβόλβερ αποπειράθηκε να σκοτώσει την Αμαλία που αντιβασίλευε. Εμφανίστηκαν διάφορες αδελφότητες, σαν συνέχεια των συμποσίων, πρόδρομοι των συνδικάτων και κάπως έτσι γεννήθηκε στην Ελλάδα, αυτό που επικαλείται ο Αλέξης, η Αριστερά.
Η «Αυγή» το 1861 παρακολουθεί τα πρώτα βήματα των αναρχικών ιδεών. Το «Φύλλον του Φωτός» κατεσχέθη δια τι άρθρον υπέρ της αναρχίας. Ο συντάκτης, ένας δημοσιογράφος που υπερασπιζόταν την Κομμούνα αργότερα, ο Δήμος Παπαθανασίους, συνελήφθη. Ο «αναρχικός» ήταν οπαδός του ουτοπικού σοσιαλισμού. Οι φοιτητές τότε, διαβάζω στα «Φοιτητικά Κινήματα και Ελληνική Παιδεία» του Γιώργου Γιάνναρη ήταν «ευερέθιστοι, φιλόδοξοι και διαπνέονταν από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης».
Οι «Ορεινοί» του Κανάρη και οι «Πεδινοί» του Βούλγαρη συγκρούονται στη Βουλή. Οι φοιτητές είναι εθνικιστές και σκοτώνονται για να υπερασπιστούν την καθαρεύουσα.Mια κατάληψη το 1897 του πανεπιστημίου από διακόσιους φοιτητές γίνεται με όπλα και σπαθιά! Είναι η εποχή του Μεγαλοιδεατισμού. Γίνονται επεισόδια με νεκρούς για την γλώσσα. Ο Αλέξανδρος Πάλλης το 1901 φοιτητής στο Λίβερπουλ γράφει σε ένα φίλο που κάνει διατριβή στην δημοτική για τον Ομηρο: «…με το φανατισμό που υπάρχει στο πανεπιστήμιο εναντίον μας, μπορεί να μη σου δώσουν δίπλωμα αν μυριστούν ότι δημοτικίζεις».
Η νέα αριστερά εμφανίστηκε αργότερα με μακρυά μαλλιά, κόκκινα μαντήλια και φλωτάν γραβάτες σαν κι αυτή που φορούσε στην μποέμικη ζωή του ως νέος ο Αρης Βελουχιώτης. Οι σοσιαλιστικές ιδέες είναι στο στάδιο του ουτοπικού σοσιαλισμού και είναι συγκεχυμένες σε μια εποχή ίσως ενωμένης αριστεράς όταν συνυπάρχουν οπαδοί της Γαλλικής Επανάστασης, χριστιανοί ουμανιστές, μικροαστοί ριζοσπάστες, ουτοπιστές, διεθνιστές και αναρχικοί.
Οι πρώιμοι κομμουνιστές – όταν ο Μάρξ έγραφε το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» λέγονται κοινοτιστές. Ο Περικλής Αργυρόπουλος, θα ιδρύσει ένα σύλλογο αναρχικών με εργαζόμενους και φοιτητές αλλά θα χαθεί στην Λατινική Αμερική κυνηγώντας ως έλληνας «Τσε» την επανάσταση. Μια ομάδα με το όνομα «Δημοκρατικός Σύλλογος «Ρήγας» εμφανίζεται το 1875. Υπάρχει και ομάδα με το όνομα «Βαλκανική Δημοκρατική ΟμοσπονδίỨ.Από άτομα όπως ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και ο Πλάτων Δρακούλης αρχίζει ένα ρεύμα με αποχές και απεργίες πείνας. Το σοσιαλιστικό στρατόπεδο είναι χωρισμένο στην «Αριστερά» του Καλλέργη και την «Δεξιά» του Δρακούλη που πρεσβεύει τον ουτοπικό σοσιαλισμό από το 1893. Το «Εγκόλπιον του Εργάτου» περιέχει ιδέες που οδηγούν στο πρώτο εργατικό ψήφισμα: να μη δουλεύουμε κυριακές, οχτάωρο, λίγες ώρες εργασία για τις γυναίκες και τα παιδιά, σύνταξη στους αναπήρους!
Η ομάδα των «Κοινωνιολόγων» με ένα άρθρο του Παπαναστασίου στην πατρίδα θέλει ο «έλλην σοσιαλιστής να ζητήση να εύρη εις τον Βούλγαρον, τον Σέρβον και τον Τούρκον επαναστάτη σύμμαχον και όχι εχθρόν». Υστερα ήρθε η «επανάσταση» στο Γουδί, ο Βενιζέλος η «Φοιτητική Συντροφιά». Στον «Κήπο» στην Πλατεία Κλαυθμώνος, ένα καφενείο που έδιωξαν από την Μεγάλη Βρεττανία συχνάζουν αναρχικοί που κάτω από την μύτη της αστυνομίας γράφουν συνθήματα στους τοίχους. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι, η Επανάσταση του Λένιν, η μικρασιατική καταστροφή αλλάζουν το σκηνικό. Οι μαρξιστές έχουν διαχωριστεί από τους αναρχικούς και οι μπολσεβίκοι ξεχωρίζουν βίαια από τους «δευτεροδιεθνιστές». Το ΣΕΚΕ γίνεται ΚΚΕ περίπου την εποχή που η αστυνομία εισβάλλει στον «Μαύρο Γάτο» ένα καφενείο στην Ασκληπιού και Ακαδημίας όπου οι σοσιαλιστές τραγουδούσαν «ενώ δεν επέτρεπετο και ετοίμαζαν μάλιστα και επαναστατική προκήρυξη».
Ισως εδώ να δημιουργείται το πρώτο ρήγμα μέσα στην μικρή ακόμα Αριστερά. Είναι η εποχή που ο Βενιζέλος επικεφαλής ενός στρατιωτικού κινήματος, χωρίς ιδεολογικό στίγμα, άλλο από την «Αλλαγή», διπλασίασε με πολέμους τα ελληνικά εδάφη. Ενα επιβλητικό συλλαλητήριο που έγινε στο Πεδίο του Αρεως συγκέντρωσε τους πενήντα χιλιάδες από τους διακόσιους χιλιάδες κατοίκους της Αθήνας. Θέλουν καλύτερη φορολογία, κατάργηση του ρουσφετιού, προστασία από την τοκογλυφία, να λειτουργούν καλύτερα οι δημόσιες επιχειρήσεις. Ο Πρόεδρος των Συντεχνιών Παπαφώτης συμπαρίσταται στην «Επανάσταση» γιατί είναι «σαρξ εκ της σαρκός μας, οστούν εκ των οστέων μας».
Την επόμενη χρονιά η αγροτική εξέγερση καταστέλλεται με αίμα. Η Ικαρία επαναστατεί εναντίον των Τούρκων στις 20 Ιουλίου 1912 και ανακηρύσσεται σε «Ελεύθερη Πολιτεία της Ικαρίας». Ενα αντάρτικο σώμα αποβιβάζεται στην Σάμο. Η Ελλάδα φτάνει ως την Θεσσαλία. Με ενενήντα χιλιάδες στρατιώτες, χίλιους ιππείς και εκατόν ογδόντα πολυβόλα όταν η Τουρκία αρνείται την αυτονομία της Μακεδονίας, της Αλβανίας και της Σερβίας η μικρή Ελλάς κηρύσσει με τους συμμάχους της πόλεμο. Μπαίνει στην Φιλιππιάδα, την Θεσσαλία και καταλαμβάνει την Λήμνο με τον στόλο της. Οι Βούλγαροι κινούνται προς την Αδριανούπολη, όταν η Ελλάδα μπαίνει στα Γρεβενά και την Πρέβεζα. Ο Αρχιστράτηγος –Διάδοχος Κωνσταντίνος μπαίνει στην Θεσσαλονίκη έφιππος και Μητροπολίτης Γεννάδιος ψάλλει ένα «Ωσανά». Η Θεσσαλονίκη με περισσότερους εβραίους και μουσουλμάνους καθολικους από ότι έλληνες και χριστιανούς είναι ο διαρκής στόχος διεκδίκησης όχι μόνο των βουλγάρων.
Η «Ελλάδα των δύο ηπείρων και πέντε θαλασσών», η «Μεγάλη Ιδέα» θα τελειώσει στην Μικρασιατική Καταστροφή. Η Συνθήκη της Λωζάνης θα ορίσει τα τελικά σύνορα της Ελλάδας. Η ανταλλαγή πληθυσμών θα αλλάξει τον πληθυσμό με ενάμισυ εκατομμύριο πρόσφυγες. Το νέο προλεταραιάτο θα φέρει το ρεμπέτικο, ένα καινούργιο κόμμα και την Γενική Συνοποσπονδία Εργατών, το 1918. Το νέο προλεταραιάτο των εξαθλιωμένων μαζών είναι πρώην μεσαία στρώματα της Μικράς Ασίας. Η αίσθηση της πτώσης, η αρχοντιά μέσα στη δυστυχία, μια ψευδής συνείδηση κατάγεται από δω και ίσως εξηγεί τα μετέπειτα παράδοξα της ελληνικής κοινωνίας, την συμπεριφορά των πολιτών και των ηγετών, το «αρχοντορεμπέτικο» και την ψυχολογία μιας νόθας αστικής τάξης, το φαινόμενο του «μικροαστού» και του «αριστεροδεξιού».
Οταν σε άλλες χώρες τα λαϊκά μέτωπα κερδίζουν το 56%, οι σοσιαλδημοκράτες ορίζουν τον δρόμο για την εξουσία και ένα ισχυρό εργατικό κίνημα, το νεοτευκτο κομμουνιστικό κόμμα παγιδεύεται στην εξάρτηση του από την Κομμουνιστική Διεθνή και την Σοβιετική Ενωση. Αόρατες δυνάμεις, μυστικοί ηγέτες, η λειτουργία του ως ένα είδος «εκκλησίας», το οδηγούν σε βασικές αντιφάσεις και σε αδυναμία να εκφράσει τις μάζες του προλεταραιάτου, να οργανώσει συμμαχίες, να παίξει ρόλο στην πολιτική σκηνή.
«Κάθε κόμμα που θέλει να ανήκει στην Γ Διεθνή, έχει υποχρέωση να καταγγέλει τον φανερό σοσιαλπατριωτισμό, όσο και τον υποκριτικό και ψεύτικο φιλειρηνισμό» ορίζει η Κομμουνιστική Διεθνής που ιδρύθηκε απο τον Λένιν το 1919. «Τα κομμουνιστικά κόμματα των χωρών όπου οι κομμουνιστές αγωνίζονται νόμιμα, πρέπει κάθε τόσο να κάνουν εκκαθαρίσεις των οργανώσεων τους, για να απομακρύνουν τα συμφεροντολόγα και μικροαστικά στοιχεία». «Ολες οι αποφάσεις των συνεδρίων της Κομμουνιστικής Διεθνούς καθώς και της Εκτελεστικής Επιτροπής είναι υποχρεωτικές για όλα τα κόμματα».
Η αντίληψη του «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού οδηγεί σε ένα κόμμα- στρατό μέσα στο οποίο ένας σκοτεινός μηχανισμός, πολλές φορές αόρατος εξοντώνει τα στελέχη του ένα και υποτάσσει το κόμμα στα συμφέροντα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης, στην άρχουσα ελίτ μιας άλλης χώρας. Οι κρίσιμες αποφάσεις πλέον, ακόμα και η τύχη των ηγετών του κόμματος, οι απόψεις του παίρνονται έξω από τα σύνορα της χώρας.
Παρόλο που από την αρχή υπάρχουν απόψεις που θέλουν την αναγνώριση τάσεων το κόμμα στήνεται σε ένα μοντέλο που απαγορεύει την μειοψηφία, την διαφωνία και επιβάλλει την ομοιομορφία. Ενα μέλος της Κεντρικής Επιτροπής. ο Γιάννης Πετσόπουλος διαγράφεται λόγω «αδυναμίας χαρακτήρος και ορμών ψυχικών και άκαιρων ενθουσιασμών» ήδη το 1922. «Δεν ηδυνήθη ποτέ να σχηματίση ορισμένας πεποιθήσεις δια την πολιτικήν γραμμήν του κόμματος».
Η «γραμμή» θα οδηγήσει έκτοτε ακόμα και ηγέτες έξω από το κόμμα, στον διασυρμό και το θάνατο. Το άτομο είναι ένοχο έναντι μια «γραμμής» που διαμορφώνεται από ένα αόρατο χέρι. Το 1927 μια απόφαση καταργεί το σύνθημα «πραγματική δημοκρατία». Ηδη από το 1922 το κόμμα διαχωρίζει την θέση του από τους εθνικο- απελευθερωτικούς αγώνες με ένα μανιφέστο στο οποίο αναφέρει ότι «τα παλαιά κόμματα ....έστελον τον ελληνικόν λαόν να φονευθεί εις τα μικρασιατικά πεδία δι΄αγνώστους σκοπούς». Το 1924 το κόμμα αγωνίζεται για «ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη. Τα άλλα κόμματα είναι αστικά όλα. Η «Δημοκρατική Ενωσις» του Παπαναστασίου έχει μεν «αντιφασιστικά της συνθήματα» αλλά αυτά «έχουν καθαρώς δημαγωγικόν χαρακτήρα»
Το ΚΚΕ που κατέβηκε στις εκλογές το 1924, εμφανίζεται το 1932 με ένα ποσοστό 5%, και δεκαπέντε βουλευτές να είναι ο ρυθμιστής του συστήματος αφού κανένα από τα αντίπαλα μεγάλα κόμματα δεν μπορούσε να σχηματίσει χωρίς αυτό κυβέρνηση. Το 1936 υπογράφει το «Σύμφωνο Σκλάβαινα- Σοφούλη» με το οποίο το ΚΚΕ αναλαμβάνει να υποστηρίξει τον υποψήφιο των Φιλελευθέρων και να δει δώσει ψήφο ανοχής στην κυβέρνηση. Το αντάλαγμα ήταν να καταργηθεί το ιδιώνυμο με το οποίο είχαν καταδικαστεί κομμουνιστές, να δοθεί αμνηστεία, να διωχθούν οι φασιστικές οργανώσεις, να μειωθεί η τιμή του ψωμιού, η προσωποκράτηση για χρέη κ.α.
Το κόμμα Φιλελευθέρων δεν τήρησε αυτή τη συμφωνία κι έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά που διόρισε ο βασιλιάς. Ο ίδιος ο Παπαναστασίου, χτύπησε τις απεργίες. Η πρώτη ρήξη ανάμεσα στους κομμουνιστές και την σοσιαλίζουσα κεντροαριστερά έχει γίνει. Οι πρώτοι γραμματείς του κόμματος Κορδάτος και Πουλιόπουλος έχουν διωχθεί και το κόμμα με γραμματέα-αρχηγό τον Νίκο Ζαχαριάδη, θα εξοντώσει πολλά στελέχη του, την πιο μεγάλη στιγμή της ελληνικής αριστεράς. Κατά τα πρότυπα του Στάλιν που είναι κάτι περισσότερο από τον τσάρο, σχεδόν θεός, η προσωπολατρεία για τον Ζαχαριάδη, απαγορεύει την διαφωνία. Το κόμμα διοικείται από φερέφωνα. Ο Θανάσης Κλάρας, ο μετέπειτα Αρης Βελουχιώτης που ηγείται ενός αντάρτικου δεν είναι καν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής. Η αποκήρυξη του Αρη Βελουχιώτη και ο τραγικός θάνατος του ορίζει, το νέο σχίσμα, στην «Μεγάλη Αριστερά». Οι δυνάμεις που είχαν συσπειρωθεί στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αν έχουν επιζήσει στον Εμφύλιο και δεν έχουν εξορισθεί διασκορπίζονται, κρύβονται, αναζητούν την πολιτική τους έκφραση. Το ΚΚΕ είναι παράνομο. Οι ‘ΕΑΜίτες» αγοράζουν κρυφά εφημερίδες και ψηφίζουν την ΕΔΑ, την «Ενωση Κέντρου» και τέλος το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα.
Ηδη, από την διχτατορία Μεταξά, όταν ο ηγέτης του ΚΚΕ κατεβαίνει κάποτε στις εκλογές στον Πειραιά και βγαίνει επιλαχών, εμφανίζεται ένα άλλο παράδοξο φαινόμενο που χαρακτηρίζει την πολιτική ζωή και την Αριστερά. Ο Μανωλέας που πήρε την έδρα στη διχτατορία Μεταξά θα περάσει στην απέναντι όχθη και θα βρεθεί στην Γκεστάπο. Το φαινόμενο αυτό θα επαναληφθεί κατ΄επανάληψη στο μέλλον. Πολλά στελέχη της δεξιάς και της ακροδεξιάς, επιφανείς δημοσιογράφοι- προπαγανδιστές (Γεωργαλάς, Σάββας Κωνσταντόπουλος κ.α.) προέρχονται από το κομμουνιστικό κίνημα.
Η πολιτική σύγχυση δεν μας επιτρέπει να ξέρουμε με βεβαιότητα ποιός είναι και πότε αριστερός, προοδευτικός, εκσυγχρονιστής σε μια ταραγμένη διαρκώς πολιτική ζω. Ο Βενιζέλος πότε σαρώνει, πότε δέχεται απόπειρες κατά της ζωής του. Οι περισσότεροι ηγέτες της σύγχρονης Ελλάδας βρίσκονται κοντά τόσο στην εξουσία, όσο και στην εξορία, την φυλακή και τον θάνατο. Ο Παπαναστασίου δημιουργεί αβασίλευτη δημοκρατία με τα όπλα του Πλαστήρα και του Κονδύλη. Ο Πλαστήρας, ο «Μαύρος Καβαλλάρης» θα οδηγηθεί σιδηροδέσμιος στην εξορία αργότερα και θα κατηγορηθεί για την εκτέλεση του Μπελογιάννη επί των ημερών πολύ αργότερα. Ο Κονδύλης, ο «Κεραυνός», αφού και τον βασιλιά με τον Πάγκαλο θα κάνει πραξικόπημα για να τον ξαναφέρει. Ο Βενιζέλος θα στηρίξει τον Παπαναστασίου για να τον ανατρέψει μετά.
Αν θέλουμε να βρούμε τις ρίζες της δημοκρατικής, μη κομμουνιστικής, της «κεντροαριστεράς», θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω. Η εποχή που δημιουργήθηκε ο «Ομιλος Παπαναστασίου» ήταν η εποχή του τσάρλεστον. Ο Αντρέ Μπρετόν δημοσίευε το μανιφέστο του για την αυτόματη γραφή, οι κομμουνιστές στην Ευρώπη μπαίναν στην Βουλή, οι κοντές φούστες ερχόντουσαν. Στην ατυχή Ελλάδα ωστόσο το τσάρλεστον μαζί με την Αριστερά θα περάσει στην παρανομία. Ο Θόδωρος Πάγκαλος, ο ίδιος που είχε στηρίξει τον Παπαναστασίου, τώρα με τα «Δημοκρατικά Τάγματα» θα τον συλλάβει μαζί με τον Γεώργιο Παπανδρέου που συνελήφθη ενώ πήγαινε να παραδοθεί. Αστυνομικοί με μεζούρα σταματάνε στον δρόμο τα κορίτσια και μέτραγαν, αν η φούστα απείχε 35 εκατοστά από το έδαφος. Εκτοτε οι δικτατορίες στην Ελλάδα είναι πολύ συνηθισμένες. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι αν το πραξικόπημα ή το κίνημα θα είναι «αριστερό» ή «δεξιό», ή «βασιλικό».
Η νέα ευκαιρία της «Μεγάλης Αριστεράς» θα έρθει στην Κατοχή. Η Αντίσταση θα οδηγήσει το ΚΚΕ στο ΕΑΜ που συμμετέχει στην κυβέρνηση του ΄44 με έξι υπουργεία. Ο Εμφύλιος στο οποίο σύρθηκε ο λαός δεν οδήγησε το ΚΚΕ μόνο στην παρανομία, αλλά και στην διάσπαση του που εκκρεμούσε από καιρό. Η μεγάλη συμπαράταξη που έχει δημιουργηθεί στα χρόνια της Κατοχής ίσως να είχε ήδη διαλυθεί από τις σφαίρες των ΕΛΑΣιτών που σκότωσαν τον Ψαρρό. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, με εμφανή αντι-κομμουνισμό, θα ορίσει πλέον το σχίσμα ανάμεσα στην κομμουνιστική αριστερά και το αντικομμουνιστικό κέντρο. Το σχίσμα θα εδραιωθεί ως αντίληψη με το σύνθημα της αριστεράς « «Τι Πλαστήρας, τι Παπάγος» .
Την ώρα που οι κομμουνιστές στην Ιταλία μπαίνουν στην Βουλή με 31%, οι έλληνες κομμουνιστές παίρνουν τα βουνά. Η σφαγή στον Εμφύλιο Πόλεμο τέλειωσε με πενήντα χιλιάδες νεκρούς, ογδόντα χιλιάδες τραυματίες, πενήντα χιλιάδες κατεστραμμένες κατοικίες, 250 βιομηχανίες, δύο χιλιάδες σχολεία καμμένα, δύο εκατομμύρια νεκρά ζώα. Μισό εκατομμύριο πρόσφυγες μέσα στην Ελλάδα, εκατό χιλιάδες εξόριστους αντάρτες, δεκάδες χιλιάδες στις φυλακές.
Το τέλος του Εμφυλίου βρίσκει την Ελλάδα κατεστραμμένη. Οι εκλογές του 1950 μοιράζουν τις πιο πολλές έδρες στο Λαϊκό, τους Φιλελεύθερους, την ΕΠΕΚ του Πλαστήρα, τον Παπανδρέου. Τόσο ο Μανιαδάκης, όσο και ο Ζέρβας βρίσκονται στο περιθώριο με ελάχιστες έδρες. Το ΚΚΕ είναι πλέον στην παρανομία και απουσιάζει από την πολιτική ζωή όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας έρχεται πρώτο με 26,5%. Η ΕΔΑ που εμφανίζεται εδώ και παίρνει 10,57% εκλέγοντας εξόριστους βουλευτές όπως ο Μανώλης Γλέζος και ο Ηλίας Ηλιού. Η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη με τον «κεντρώο» Πλαστήρα στην κυβέρνηση, αν και άρρωστο, θα ορίσει με αίμα, το πιο βαθύ χάσμα ανάμεσα στις δυνάμεις της αριστεράς και του «κέντρου».
«Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον Πλαστήρα και τον Παπάγο. Και οι δύο είναι λακέδες τις αμερικανοκρατίας» δηλώνει από την Σοβιετική Ενωση όπου βρίσκεται ο Νίκος Ζαχαριάδης. « Ο Πλαστήρας είναι πιο επικίνδυνος από τον Παπάγο γιατί εμφανίζεται με δημοκρατική μάσκα». Λίγες μέρες θα καταγγείλει τον Νίκο Πλουμίδη, που θα εκτελεστεί, ως πράκτορα της ασφάλειας. Ο «Συναγερμός» Παπάγου θα σαρώσει το 1952 με 49,22%. Τα κόμματα του Κέντρου θα πέσουν στο 34,22% και η ΕΔΑ θα βρεθεί στο 9,55%.Το 1954 η ΕΔΑ θα σημειώσει μια μεγάλη νίκη στις εκλογές για τον Δήμο Αθήνας με 40%! Ο θάνατος του Παπάγου, καθώς τα κεντρώα κόμματα καυγαδίζουν μεταξύ τους και οι συλλήψεις αριστερών συνεχίζονται θα φέρει τελικά τον Καραμανλή με βασιλική εύνοια στην πρωθυπουργία. Ο νέος αστήρ στις εκλογές του 1956 θα πάρει με νέο κόμμα, την ΕΡΕ, 47,38%. Η «Δημοκρατική Ενωση» την ξεπέρασε με 48,15% αλλά χάρη στο εκλογικό σύστημα σχημάτισε κυβέρνηση ο Καραμανλής. Η έκπληξη θα έρθει το 1958 όταν η Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά θα πάρει 24,23% και 79 έδρες όντας δεύτερο κόμμα.
Το κόμμα αυτό που εκπροσωπεί μεν το παράνομο ΚΚΕ, αλλά περιλαμβάνει δυνάμεις της ευρύτατης αριστεράς θα το βρούμε να συνεργάζεται με άλλα κόμματα και να παίρνει στις εκλογές βίας και νοθείας το 1961 14,65%, να συνθλίβεται και να εξαφανίζεται αργότερα. Η πορεία του μάλλον κρίθηκε από μια είδηση που δημοσίευσαν οι εφημερίδες στις 6 Σεπτεμβρίου 1959.
«Αφίκετο χθες εξ Αμερικής ο κ. Ανδρέας Παπανδρέου, υιός του πρώην πρωθυπουργού, Γεωργίου Παπανδρέου, πρύτανις της Οικονομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϋ».
Το 1964, καθώς οι Beatles προσγειώνονται στην Αμερική, το 52,8% των ενωμένων «κεντρώων» κομμάτων οδηγεί την ΕΡΕ στο 35% και την ΕΔΑ στο 11,8%. Ενας σχηματισμός χωρίς ξεκάθαρη ιδεολογία με το γενικό σύνθημα «Δημοκρατία» είναι η Ενωση Κέντρου. Το «Κέντρο» ανεβαίνει όταν πέφτει η Δεξιά και η Αριστερά: ένα ποσοστό σχεδόν 15% που το 1958 έβγαλε δεύτερο κόμμα την ΕΔΑ μετακινήθηκε στην Ενωση Κέντρου. Η «Χαμένη Ανοιξη» τέλειωσε με μια δικτατορία. Η «αποστασία» θα σημάνει τελικά και το τέλος της βασιλείας στην Ελλάδα. Πολλά χρόνια μετά ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος θα έρθει να πάρει νύχτα τα πράγματα του, μερικά καμιόνια γεμάτα χιλιάδες αντικείμενα. Νύχτα έχει φύγει μετά την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Αξίζει να δούμε τι απέγιναν μερικοί από όσους συσπειρώθηκαν τότε στην «Ενωση Κέντρου» για να κατανοήσουμε τι είναι το ελληνικό φαινόμενο που ονομάζεται «Κέντρο»:
Ο Στέφανος Στεφανόπουλος, αντιπρόεδρος, έφτιαξε την τρίτη κυβέρνηση αποστασίας και μετά την χούντα κατέβηκε με τον Πέτρο Γαρουφαλιά και την «Εθνική Παράταξη». Καταποντίστηκε, παίρνοντας μαζί του το υποκοριστικό «Στεφ-Στέφ». Είχε βγει το 1930 με το «Λαϊκό Κόμμα», έγινε υφυπουργός το 1932 στην κυβέρνηση Τσαλδάρη, και το υπουργείο Μεταφορών το 1946 στην κυβέρνηση Παπανδρέου. Το 1951 έγινε υπουργός Εξωτερικών του «Συναγερμού» και αντιπρόεδρος. Οταν ο Καραμανλής κυριάρχησε, έκανε ένα μικρό κόμμα στην Ηλεία το «Λαϊκό Κοινωνικό Κόμμα» και το 1961 μπήκε στην «Ενωση Κέντρου» με ολοφάνερη φιλοδοξία να βρει εκεί ότι του στέρησε ο Καραμανλής.
Ο Γεώργιος Μαύρος, υπουργός Συντονισμού. Πήρε ως συνεχιστής της «Ενωσης Κέντρου» το 1974 20,42%, αφήνοντας τον Ανδρέα Παπανδρέου στο 13%. Το 1977 ως «Ενωση Δημοκρατικού Κέντρου» πήρε 11% και παραιτήθηκε για να κατέβει το 1981 με το ΠΑΣΟΚ.
